Το 2015 εντοπίστηκαν 1.83 εκατομμύρια περιστατικά παράνομης διέλευσης των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Παρόλο που ο αριθμός αυτός μειώθηκε σε 330.000 περιστατικά το 2022, τα τελευταία χρόνια το ΕΚ έχει υποβάλει μια σειρά από προτάσεις για την πλήρωση των κενών της ευρωπαϊκής πολιτικής σε θέματα ασύλου και μετανάστευσης. Η ΕΕ αντιμετωπίζει αυτή την άνευ προηγουμένου εισροή μεταναστών με διάφορους τρόπους, από τη μεταρρύθμιση του συστήματος ασύλου έως την ενίσχυση της ασφάλειας των συνόρων, τη βελτίωση της νόμιμης μετανάστευσης εργασίας και την προώθηση της ένταξης των προσφύγων.

Μεταρρύθμιση του ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου

Αιτούντες άσυλο: μοιράζονται την ευθύνη με τις χώρες της πρώτης γραμμής

Ενισχύοντας το σύστημα ασύλου και μοιράζοντας την ευθύνη μεταξύ των κρατών μελών.

Λόγω της προσφυγικής κρίσης του 2015, η Επιτροπή παρουσίασε, το 2016, μια σειρά προτάσεων για τη μεταρρύθμιση του κοινού ευρωπαϊκού συστήµατος ασύλου (CEAS), συμπεριλαμβανομένης της αναθεώρησης του κανονισμού Δουβλίνο που καθορίζει τη χώρα που είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση των αιτήσεων ασύλου.Το σύστημα του Δουβλίνου επέβαλε τεράστιο βάρος σε περιορισμένο αριθμό χωρών της ΕΕ με εξωτερικά σύνορα, επειδή ήταν υπεύθυνες για τη διεκπεραίωση όλων των αιτημάτων ασύλου. Ωστόσο, τα κράτη μέλη απέτυχαν να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τον τρόπο κατανομής των ευθυνών.

Το 2020, η Επιτροπή πρότεινε ένα νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο. Το νέο σύστημα ασύλου στοχεύει να στηρίξει τις χώρες πρώτης γραμμής εισάγοντας ένα νέο σύστημα ευέλικτων συνεισφορών από άλλες χώρες της ΕΕ, που κυμαίνονται από τη μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο από τη χώρα πρώτης εισόδου έως την επιστροφή ατόμων που θεωρείται ότι δεν έχουν δικαίωμα διαμονής. Το νέο σύστημα βασίζεται σε εθελοντική συνεργασία και ευέλικτες μορφές υποστήριξης, οι οποίες θα μπορούσαν να γίνουν απαιτήσεις σε περιόδους πίεσης.

Το Κοινοβούλιο συμφώνησε στη διαπραγματευτική του θέση σχετικά με την αναθεώρηση του κανονισμού για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης τον Απρίλιο του 2023. Είναι πλέον έτοιμο να ξεκινήσει συνομιλίες με τις χώρες της ΕΕ, με στόχο να ολοκληρωθούν έως τον Φεβρουάριο του 2024.

Ανανέωση του Οργανισμού της ΕΕ για το Άσυλο

Το 2021, το Κοινοβούλιο υποστήριξε τη μετατροπή της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO) σε Οργανισμό της ΕΕ για το Άσυλο. Η ανανεωμένη υπηρεσία θα βοηθήσει να γίνουν οι διαδικασίες ασύλου στις χώρες της ΕΕ πιο ομοιόμορφες και ταχύτερες.

Οι 500 ειδικοί του θα παρέχουν καλύτερη υποστήριξη στα εθνικά συστήματα ασύλου που αντιμετωπίζουν μεγάλο φόρτο υποθέσεων, καθιστώντας τη συνολική διαχείριση της μετανάστευσης στην ΕΕ πιο αποτελεσματική και βιώσιμη. Επιπλέον, ο νέος οργανισμός θα είναι υπεύθυνος για την παρακολούθηση του κατά πόσον τα θεμελιώδη δικαιώματα γίνονται σεβαστά στο πλαίσιο των διαδικασιών διεθνούς προστασίας και των συνθηκών υποδοχής στα κράτη μέλη.

Παροχή κεφαλαίων της ΕΕ για άσυλο

Το 2021, οι ευρωβουλευτές υποστήριξαν τη δημιουργία ενός νέου Ταμείου Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Συνόρων (IBMF) και συμφώνησαν να διαθέσουν 6,24 δισεκατομμύρια ευρώ σε αυτό. Το IBMF θα πρέπει να συμβάλει στην ενίσχυση των ικανοτήτων των χωρών της ΕΕ στη διαχείριση των συνόρων, διασφαλίζοντας παράλληλα τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Θα συμβάλει επίσης σε μια κοινή, εναρμονισμένη πολιτική θεωρήσεων και θα εισαγάγει προστατευτικά μέτρα για τα ευάλωτα άτομα που φτάνουν στην Ευρώπη, ιδίως τα ασυνόδευτα παιδιά.

Το Κοινοβούλιο ενέκρινε επίσης το ανανεωμένο Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (AMIF) ύψους 9,88 δισ. ευρώ για την περίοδο 2021-202. Το νέο ταμείο θα πρέπει να συμβάλει στην ενίσχυση της κοινής πολιτικής ασύλου, να αναπτύξει τη νόμιμη μετανάστευση σύμφωνα με τις ανάγκες των κρατών μελών, να υποστηρίξει την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών και να συμβάλει στην καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης. Τα κονδύλια θα πρέπει επίσης να χρησιμεύουν για να ωθήσουν τα κράτη μέλη να μοιραστούν την ευθύνη της φιλοξενίας προσφύγων και αιτούντων άσυλο πιο δίκαια.

Απάντηση στην προσφυγική κρίση της Ουκρανίας

Εκτός από το σύστημα ασύλου, η ΕΕ έχει επίσης θεσπίσει προσωρινούς μηχανισμούς προστασίας για συγκεκριμένες ομάδες προσφύγων ή εκτοπισθέντων. Ένας τέτοιος μηχανισμός είναι η Οδηγία για την Προσωρινή Προστασία, η οποία παρέχει ένα πλαίσιο για τη χορήγηση προσωρινής προστασίας. Η οδηγία θεσπίστηκε για πρώτη φορά το 2001 ως απάντηση στη σύγκρουση στα Βαλκάνια.

Πιο πρόσφατα, μετά τη στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022, η ΕΕ ανταποκρίθηκε γρήγορα και έδειξε αλληλεγγύη στη δράση βοηθώντας τους ανθρώπους που είχαν ανάγκη. Αυτό περιελάμβανε άμεση ανθρωπιστική βοήθεια, επείγουσα βοήθεια πολιτικής προστασίας, υποστήριξη στα σύνορα, καθώς και παροχή προστασίας σε όσους εγκαταλείπουν τον πόλεμο και εισέρχονται στην ΕΕ. Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενεργοποίησε την Οδηγία Προσωρινής Προστασίας, θέτοντας τους νομικούς κανόνες για τη διαχείριση της μαζικής άφιξης ανθρώπων.

Προστασία των εξωτερικών συνόρων και διαχείριση των μεταναστευτικών ροών

Καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης με σεβασμό των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εργάζεται για να ενισχύσει τους ελέγχους στα σύνορα και να βελτιώσει την ικανότητα των κρατών μελών να παρακολουθούν άτομα που εισέρχονται στην Ευρώπη. Τον Απρίλιο του 2023, το Κοινοβούλιο ενέκρινε τη θέση του σχετικά με τις αναθεωρήσεις της διαδικασίας των εξωτερικών συνόρων. Θα αρχίσει τώρα διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο.

Προτείνει καλύτερη διαδικασία ελέγχου, ταχύτερη διαδικασία ασύλου στα σύνορα και γρήγορες επιστροφές για τους αιτούντες άσυλο που έχουν απορριφθεί.

Περιλαμβάνει τη δυνατότητα ταχύτερης και απλοποιημένης διαδικασίας για αιτήσεις ασύλου αμέσως μετά τον έλεγχο. Αυτά θα πρέπει να ολοκληρωθούν σε 12 εβδομάδες, συμπεριλαμβανομένων των προσφυγών. Σε περίπτωση απόρριψης ή απόρριψης αξίωσης, ο αποτυχημένος αιτών θα πρέπει να επιστραφεί εντός 12 εβδομάδων.

Οι νέοι κανόνες θα περιορίσουν επίσης τη χρήση της κράτησης. Ενώ εξετάζεται το αίτημα ασύλου ή διεκπεραιώνεται η διαδικασία επιστροφής, ο αιτών άσυλο πρέπει να φιλοξενείται από τη χώρα της ΕΕ. Η κράτηση θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο ως έσχατη λύση.

Ενίσχυση της Frontex, της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής

Ο Frontex, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, βοηθά στη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και στην καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος.

Η εισροή προσφύγων το 2015 άσκησε τεράστια πίεση στις εθνικές συνοριακές αρχές. Το Κοινοβούλιο ζήτησε την ενίσχυση του Frontex και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την παράταση της εντολής του Frontex και τη μετατροπή του σε πλήρως ανεπτυγμένο Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, με στόχο την ενίσχυση της διαχείρισης και της ασφάλειας των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και την υποστήριξη των εθνικών συνόρων φύλακες.

Ξεκίνησε επίσημα στα εξωτερικά σύνορα της Βουλγαρίας με την Τουρκία τον Οκτώβριο του 2016. Ο Frontex υποστηρίζει τις χώρες της ΕΕ και του Σένγκεν σε όλες τις πτυχές της διαχείρισης των συνόρων, από την υποστήριξη επί τόπου και την καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος, την εναέρια επιτήρηση και τη συλλογή πληροφοριών, για να βοηθήσει στην επιστροφή διαδικασίες.

Η Frontex έχει ένα σημερινό μόνιμο σώμα με περισσότερους από 2.000 συνοριοφύλακες. Υπάρχουν σχέδια να αυξηθεί σε 10.000 συνοριοφύλακες έως το 2027.

Βελτίωση της νόμιμης μετανάστευσης με άδειες εργασίας

Η ΕΕ εργάζεται επίσης για να τονώσει τη νόμιμη μετανάστευση για να αντιμετωπίσει τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού, να καλύψει τα κενά δεξιοτήτων και να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη με:

-Μπλε Κάρτα της ΕΕ: άδεια εργασίας και διαμονής για εργαζομένους εκτός ΕΕ υψηλής ειδίκευσης

-Η ενιαία άδεια: μια συνδυασμένη άδεια εργασίας και διαμονής, με ισχύ δύο ετών και ανά χώρα,

-Το καθεστώς του επί μακρόν διαμένοντος της ΕΕ επιτρέπει σε πολίτες τρίτων χωρών να παραμείνουν και να εργαστούν στην ΕΕ για αόριστο χρονικό διάστημα. Μόλις χορηγηθεί, το άτομο μπορεί να μετακινηθεί και να εργαστεί ελεύθερα εντός του μπλοκ.

Η ενιαία άδεια και το καθεστώς επί μακρόν διαμένοντος επί του παρόντος αναθεωρούνται.

Ενίσχυση της ενσωμάτωσης των προσφύγων στην ΕΕ

Το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης σε δράση

Η ΕΕ κάνει βήματα στην ενσωμάτωση των προσφύγων στις νέες κοινωνίες των κρατών μελών. Το νέο Ταµείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ασύλου θα παρέχει άμεση χρηματοδότηση στις τοπικές και περιφερειακές αρχές για την υποστήριξη πολιτικών ένταξης και προγραμμάτων κατάρτισης, εκπαίδευσης, εκμάθησης γλωσσών και παροχής συμβουλών.

Με το νέο Σύμφωνο για το άσυλο και τη Μετανάστευση, η Επιτροπή προτείνει ένα νέο ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης για την ενσωμάτωση και την ένταξη για την περίοδο 2021-2024.

Επίσης, το ΕΚ ζητά την αύξηση της χρηματοδότησης προγραμμάτων που θα δώσουν ευκαιρίες, στην εκπαίδευση και την απασχόληση, για ευάλωτες ομάδες και κυρίως για πρόσφυγες.

Βελτίωση της ένταξης των προσφύγων σύμφωνα με το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο

Η οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής αναθεωρείται για να διασφαλίσει ισοδύναμα πρότυπα υποδοχής σε όλες τις χώρες της ΕΕ όσον αφορά τις υλικές συνθήκες, την υγειονομική περίθαλψη και ένα επαρκές επίπεδο διαβίωσης για όσους ζητούν διεθνή προστασία.

Για να βελτιωθούν οι πιθανότητές τους να μπορούν να ζήσουν ανεξάρτητα και να ενσωματωθούν, οι αιτούντες άσυλο θα πρέπει να επιτρέπεται να εργάζονται το αργότερο έξι μήνες από την ημερομηνία καταχώρισης της αίτησής τους. Θα έχουν πρόσβαση σε μαθήματα γλώσσας, καθώς και σε μαθήματα πολιτικής αγωγής ή επαγγελματικής κατάρτισης. Όλα τα παιδιά που ζητούν άσυλο θα πρέπει να εγγραφούν στο σχολείο το αργότερο δύο μήνες μετά την άφιξή τους.

Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία για τους κανόνες τον Δεκέμβριο του 2022. Πρέπει να εγκριθεί επίσημα και από τα δύο όργανα για να τεθεί σε ισχύ.