«Fit for 55»: Το Συμβούλιο εκδίδει καίρια νομοθετήματα για την επίτευξη των κλιματικών στόχων για το 2030

Το Συμβούλιο εξέδωσε σήμερα πέντε νομοθετήματα που θα επιτρέψουν στην ΕΕ να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στους κύριους τομείς της οικονομίας, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι οι πλέον ευάλωτοι πολίτες και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις, καθώς και οι τομείς που εκτίθενται σε διαρροή άνθρακα, θα υποστηριχτούν αποτελεσματικά κατά την κλιματική μετάβαση.

Οι νομοθετικές πράξεις εκδόθηκαν στο πλαίσιο της δέσμης «Fit for 55», η οποία εναρμονίζει τις πολιτικές της ΕΕ με τη δέσμευση που έχει αναλάβει να μειώσει τις καθαρές της εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, και να επιτύχει κλιματική ουδετερότητα το 2050.

Η ψηφοφορία στο Συμβούλιο αποτελεί το τελευταίο βήμα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων.

Σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ

Το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ της ΕΕ) είναι μια αγορά ανθρακούχων εκπομπών που βασίζεται σε ένα σύστημα ανώτατων ορίων και δικαιωμάτων εμπορίας εκπομπών για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες και τους τομείς της ηλεκτροπαραγωγής και των αεροπορικών μεταφορών.

Με τους νέους κανόνες αυξάνεται η συνολική φιλοδοξία μείωσης των εκπομπών στο 62 % έως το 2030, στους τομείς που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005.

Εκπομπές στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών

Ο εκπομπές από τη ναυσιπλοΐα θα συμπεριληφθούν για πρώτη φορά στο πεδίο εφαρμογής του ΣΕΔΕ της ΕΕ. Η εισαγωγή των υποχρεώσεων παράδοσης δικαιωμάτων των ναυτιλιακών εταιρειών θα γίνει σταδιακά: 40 % για τις εξακριβωμένες εκπομπές από το 2024, 70 % από το 2025 και 100 % από το 2026.

Τα περισσότερα μεγάλα σκάφη θα συμπεριληφθούν εξαρχής στο πεδίο εφαρμογής του ΣΕΔΕ της ΕΕ, ενώ άλλα μεγάλα σκάφη, και συγκεκριμένα τα σκάφη ανοικτής θαλάσσης, θα συμπεριληφθούν πρώτα στον κανονισμό «ΠΥΕ» για την παρακολούθηση, την υποβολή εκθέσεων και την επαλήθευση των εκπομπών CO₂ από τις θαλάσσιες μεταφορές, και μόνο αργότερα θα συμπεριληφθούν στο ΣΕΔΕ της ΕΕ.

Οι εκπομπές που δεν σχετίζονται με το CO₂ (μεθάνιο και N₂O) θα συμπεριληφθούν στον κανονισμό «ΠΥΕ» από το 2024 και στο ΣΕΔΕ της ΕΕ από το 2026 και έπειτα.

Κτίρια, οδικές μεταφορές και άλλοι τομείς

Ένα νέο, χωριστό σύστημα εμπορίας εκπομπών θεσπίστηκε για τα κτίρια, τις οδικές μεταφορές και άλλους τομείς (κυρίως μικρές βιομηχανίες), προκειμένου να διασφαλιστεί η οικονομικά αποδοτική μείωση των εκπομπών σε αυτούς τους τομείς, η απαλλαγή των οποίων από τις ανθρακούχες εκπομπές έχει μέχρι στιγμής αποδειχθεί δύσκολη. Το νέο σύστημα θα ισχύει για διανομείς που προμηθεύουν καύσιμα στους τομείς των κτιρίων, των οδικών μεταφορών και σε άλλους τομείς από το 2027. Έχει προβλεφθεί ασφαλιστική δικλείδα ώστε, σε περίπτωση που η τιμή του πετρελαίου και του φυσικού αερίου είναι εξαιρετικά υψηλή την περίοδο πριν από την έναρξη λειτουργίας του νέου συστήματος, η έναρξη λειτουργίας του θα αναβληθεί μέχρι το 2028.

Εκπομπές στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών

Τα δωρεάν δικαιώματα εκπομπών για τον τομέα των αεροπορικών μεταφορών θα καταργηθούν σταδιακά και από το 2026 θα εφαρμόζεται πλήρης πλειστηριασμός. Έως τις 31 Δεκεμβρίου 2030, θα δεσμευθούν 20 εκατομμύρια δικαιώματα ως κίνητρο για τη μετάβαση των φορέων εκμετάλλευσης αεροσκαφών από τη χρήση ορυκτών καυσίμων.

Το ΣΕΔΕ της ΕΕ θα εφαρμόζεται στις ενδοευρωπαϊκές πτήσεις (συμπεριλαμβανομένων των πτήσεων που αναχωρούν προς το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ελβετία), ενώ το CORSIA θα εφαρμόζεται για πτήσεις εκτός Ευρώπης προς και από τρίτες χώρες που συμμετέχουν στο CORSIA («καθαρή κοπή») από το 2022 έως το 2027.

Επίσης, θα βελτιωθεί η διαφάνεια όσον αφορά τις εκπομπές των φορέων εκμετάλλευσης αεροσκαφών και την αντιστάθμισή τους και θα δημιουργηθεί ένα πλαίσιο παρακολούθησης, υποβολής εκθέσεων και επαλήθευσης για τις επιπτώσεις των αεροπορικών μεταφορών που δεν σχετίζονται με το CO₂. Έως την 1η Ιανουαρίου 2028, με βάση τα αποτελέσματα του εν λόγω πλαισίου, η Επιτροπή θα προτείνει, κατά περίπτωση, μέτρα μετριασμού για τις επιπτώσεις των αεροπορικών μεταφορών που δεν σχετίζονται με το CO₂.

Μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα

Ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ) αφορά τις εισαγωγές προϊόντων σε βιομηχανίες υψηλής έντασης άνθρακα. Στόχος του ΜΣΠΑ είναι να αποφευχθεί —σε πλήρη συμμόρφωση με τους κανόνες του διεθνούς εμπορίου— η ματαίωση των προσπαθειών της ΕΕ για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου λόγω της αύξησης των εκπομπών εκτός των συνόρων της, με τη μετεγκατάσταση της παραγωγής σε χώρες όπου οι πολιτικές που εφαρμόζονται για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής είναι λιγότερο φιλόδοξες από εκείνες της ΕΕ, ή λόγω της αύξησης των εισαγωγών προϊόντων υψηλής έντασης άνθρακα.

Έως το τέλος του 2025, ο ΜΣΠΑ θα εφαρμόζεται μόνο ως υποχρέωση υποβολής εκθέσεων. Ο ΜΣΠΑ θα ενεργοποιηθεί σταδιακά, παράλληλα με τη σταδιακή κατάργηση των δωρεάν δικαιωμάτων, μόλις αρχίσει να εφαρμόζεται δυνάμει του αναθεωρημένου ΣΕΔΕ της ΕΕ για τους σχετικούς τομείς. Τα δωρεάν δικαιώματα εκπομπών στους τομείς που καλύπτονται από τον μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (ΜΣΠΑ) —τσιμέντο, αλουμίνιο, λιπάσματα, παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, υδρογόνο, σίδηρος και χάλυβας, καθώς και ορισμένες πρόδρομες ουσίες και περιορισμένος αριθμός κατάντη προϊόντων— θα καταργηθούν σταδιακά σε διάστημα εννέα ετών, από το 2026 έως το 2034.

Ο ΜΣΠΑ προωθεί την εισαγωγή εμπορευμάτων στην ΕΕ από επιχειρήσεις τρίτων χωρών οι οποίες πληρούν τα υψηλά πρότυπα για το κλίμα που ισχύουν στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό θα διασφαλιστεί η ισόρροπη μεταχείριση των εν λόγω εισαγωγών και θα ενθαρρυνθούν οι εταίροι της ΕΕ ανά τον κόσμο να συμμετάσχουν στις προσπάθειες της ΕΕ για το κλίμα.

Το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα

Το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα θα χρησιμοποιηθεί από τα κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση μέτρων και επενδύσεων που θα στηρίξουν ευάλωτα νοικοκυριά, πολύ μικρές επιχειρήσεις και χρήστες των μέσων μεταφοράς και θα τους βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις που έχει στις τιμές ένα σύστημα εμπορίας εκπομπών για τα κτίρια, τις οδικές μεταφορές και άλλους τομείς.

Το Ταμείο θα χρηματοδοτηθεί κυρίως από έσοδα που θα εξασφαλιστούν με το νέο σύστημα εμπορίας εκπομπών έως το μέγιστο ποσό των 65 δισ. €, το οποίο θα συμπληρωθεί από εθνικές συνεισφορές. Ο χαρακτήρας του Ταμείου είναι προσωρινός και θα καλύψει την περίοδο 2026-2032.

Ιστορικό

Το Συμβούλιο ψήφισε σήμερα τα ακόλουθα νομοθετήματα της δέσμης μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 %:

-Αναθεώρηση της οδηγίας ΕΔΕ

-Τροποποίηση του κανονισμού ΠΥΕ για τις θαλάσσιες μεταφορές

-Αναθεώρηση της οδηγίας ΕΔΕ για τις αεροπορικές μεταφορές

-Κανονισμός για τη σύσταση Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα

-Κανονισμός για τη θέσπιση μηχανισμού συνοριακής προσαρμογής άνθρακα

Η δέσμη Fit for 55 που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 14 Ιουλίου 2021 στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας θα επιτρέψει στην ΕΕ να μειώσει τις καθαρές εκπομπές της αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990 και να επιτύχει κλιματική ουδετερότητα το 2050.

Το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία για το ΣΕΔΕ των αεροπορικών μεταφορών στις 7 Δεκεμβρίου 2022, για τον ΜΣΠΑ στις 13 Δεκεμβρίου 2022 και για το ΣΕΔΕ της ΕΕ και το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα στις 18 Δεκεμβρίου 2022. Το Κοινοβούλιο ενέκρινε τυπικά τις νομοθετικές πράξεις στις 18 Απριλίου 2023.

Πηγή και Φωτογραφία: consilium.europa.eu