Έμμονοι ρύποι: Ορισμός, επιπτώσεις και μέτρα της ΕΕ
Η ΕΕ λαμβάνει μέτρα για να αποτρέψει τη συγκέντρωση τοξικών χημικών ουσιών σε ανακυκλωμένα υλικά, στα πλαίσια της μετάβασής της σε μια κυκλική οικονομία. Οι ευρωβουλευτές ενέκριναν την αναθεώρηση των κανόνων για τους έμμονους οργανικούς ρύπους (ΕΟΡ – POP) κατά την πρώτη σύνοδο ολομέλειας του Οκτωβρίου.
Οι νέοι κανόνες αναμένεται να διασφαλίσουν την περαιτέρω μείωση των επιβλαβών χημικών ουσιών στα απόβλητα και στις διαδικασίες παραγωγής μέσω της θέσπισης αυστηρότερων ορίων, της αφαίρεσης ρύπων από την αλυσίδα ανακύκλωσης και της κατάργησης ορισμένων χημικών ουσιών.
Τι είαι οι έμμονοι οργανικοί ρύποι;
Οι έμμονοι οργανικοί ρύποι είναι τοξικές χημικές ουσίες που αργούν να αποσυντεθούν. Παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στο περιβάλλον, συσσωρεύονται στη τροφική αλυσίδα και στους ζώντες οργανισμούς, γι’ αυτό είναι γνωστοί και ως «παντοτινά χημικά» (forever chemicals).
Λόγω της αντοχής τους, οι χημικές αυτές ουσίες μπορούν να μεταφερθούν με τον αέρα, το νερό ή τα αποδημητικά είδη διαμέσου των διεθνών συνόρων, φθάνοντας σε περιοχές όπου δεν έχουν παραχθεί ούτε έχουν χρησιμοποιηθεί ποτέ. Μπορούν επίσης να μεταδοθούν από γενιά σε γενιά, ακόμα κι αν δεν παράγονται ή δεν χρησιμοποιούνται πια.
Αυτό σημαίνει ότι μπορούν βρεθούν σχεδόν παντού: στο φαγητό μας, στον αέρα που αναπνέουμε, στα προϊόντα που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας όπως είναι η μπογιά, το βερνίκι και το σαπούνι, καθώς και στα απόβλητα που προέρχονται από καταναλωτικά προϊόντα όπως είναι τα αδιάβροχα υφάσματα, τα έπιπλα, τα πλαστικά και ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός.
Βρίσκονται επίσης στα εντομοκτόνα, στις βιομηχανικές χημικές ουσίες (όπως πολυχλωριωμένα διφαινύλια, που χρησιμοποιούνται ευρέως στον ηλεκτρολογικό εξοπλισμό) και στα ακούσια υποπροϊόντα που προέρχονται από βιομηχανικές διεργασίες, αποδόμηση ή καύση (όπως διοξίνες και φουράνια).
Τι κινδύνους εγκυμονούν;
Αποτελούν απειλή για την υγεία μας και το περιβάλλον. Βρίσκονται στο άμεσο περιβάλλον μας αλλά και σε απομακρυσμένες περιοχές όπως είναι η Αρκτική, οι Άλπεις και η Βαλτική Θάλασσα, οι οποίες δρουν ως ευρωπαϊκές δεξαμενές ρύπων.
Η έκθεση σε υψηλές ποσότητες χημικών τέτοιων ουσιών μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση ασθενειών ή ανωμαλιών σε διάφορα είδη ζώων, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων ψαριών, θηλαστικών και πτηνών. Έχουν εντοπιστεί και σε ανθρώπους (συμπεριλαμβανομένου του μητρικού γάλακτος) και αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, αναπαραγωγικών διαταραχών, δυσλειτουργιών στο ανοσοποιητικό σύστημα, νευροσυμπεριφορικών βλαβών, ορμονολογικών διαταραχών, βλαβών στο DNA και γενετικών ανωμαλιών.
Για παράδειγμα, η έκθεση σε διοξίνες μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση δερματικών βλαβών, δυσλειτουργιών στο ανοσοποιητικό σύστημα και διαταραχών στο ορμονολογικό και αναπαραγωγικό σύστημα. Το 2008, η Ιρλανδία εντόπισε υψηλά ποσοστά διοξινών στο χοιρινό κρέας, το 1999 το Βέλγιο βρήκε διοξίνες σε πουλερικά και αυγά ενώ ατύχημα χημικής φύσεως απελευθέρωσε σημαντικό ποσοστό διοξινών στην Ιταλία το 1976.
Πώς πρέπει να διαχειριζόμαστε τα απόβλητα που εμπεριέχουν έμμονους οργανικούς ρύπους;
Λόγω της μεγάλης αντοχής των χημικών αυτών ουσιών, η διαχείριση αποβλήτων πρέπει να ρυθμίζεται με προσοχή. Είναι ένας κίνδυνος που πρέπει να αξιολογηθεί προσεκτικά κατά την κατάρτιση του σχεδίου Κυκλικής Οικονομίας της ΕΕ
Αυτό σημαίνει ότι προϊόντα που εμπεριέχουν έμμονες χημικές ουσίες πρέπει να διατεθούν με τέτοιο τρόπο ώστε:
-να καταστραφούν (μέσω της αποτέφρωσής τους για παράδειγμα)
-να μετατραπούν κατά τρόπο μη αναστρέψιμο
-να αποθηκευτούν σε μόνιμη βάση (για παράδειγμα σε ασφαλείς, υπόγειους σχηματισμούς σκληρών πετρωμάτων, αλατωρυχεία, ή χώρους υγειονομικής ταφής)
Η ανακύκλωση προϊόντων μπορεί να επιτραπεί σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν η συγκέντρωση βλαβερών χημικών ουσιών δεν ξεπερνά το καθορισμένο όριο.
Διαβάστε περισσότερα για τη διαχείριση αποβλήτων στην Ευρώπη.
Σε τι ρυθμίσεις υπόκεινται οι έμμονοι οργανικοί ρύποι στην ΕΕ;
Η διαχείριση των έμμονων οργανικών ρύπων απαιτεί συνεργασία σε διεθνές επίπεδο, γι’ αυτό και η ΕΕ έχει επικυρώσει το Πρωτόκολλο του Άαρχους (1998) και τη Σύμβαση της Στοκχόλμης (2001), που ενέχουν διεθνείς περιορισμούς ή απαγορεύσεις στην παραγωγή, περιορισμούς στις εισαγωγές/εξαγωγές και διατάξεις περί ανακύκλωσης.
Η σχετική ευρωπαϊκή νομοθεσία εφαρμόζει δεσμεύσεις βάσει των εν λόγω διεθνών συμφωνιών, όσον αφορά την παραγωγή και τις εξαγωγές. Μπορείτε να βρείτε εδώ τον κατάλογο με όλους τους έμμονους οργανικούς ρύπους που ρυθμίζει η ΕΕ.
Το 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την αναθεώρηση της νομοθεσίας. Οι νέοι κανόνες εγκρίθηκαν από το Κοινοβούλιο τον Οκτώβριο του 2022 και συμπεριλαμβάνουν τα εξής:
-Θέσπιση αυστηρότερων ορίων περιεκτικότητας στα προϊόντα για ορισμένους ρύπους
-Διαχείριση αποβλήτων: τα απόβλητα που περιέχουν POP πάνω από ορισμένα όρια συγκέντρωσης πρέπει να καταστρέφονται ή να μετατρέπονται με τρόπο μη αναστρέψιμο.
-Συμπερίληψη νέων χημικών ουσιών στον κατάλογο επιβλαβών ουσιών: Η ρύθμιση πρέπει πλέον να καλύπτει και το υπερφθοροεξάνιο σουλφονικό οξύ (PFHxS), μια σύνθετη χημική ένωση που βρίσκεται επίσης σε συσκευασίες τροφίμων, αδιάβροχα υφάσματα που είναι ανθεκτικά σε λεκέδες, αφρούς κατάσβεσης και πρόσθετα χρωμάτων. Η χημική αυτή ουσία προστέθηκε στον κατάλογο επιβλαβών ουσιών στα πλαίσια της Σύμβασης της Στοκχόλμης τον Ιούνιο του 2022.
Πηγή: europarl.europa.eu
Φωτογραφία: Chris LeBoutillier on Unsplash
