Αναμόρφωση των κανόνων της ΕΕ για το άσυλο

Γιατί χρειάζεται μεταρρύθμιση το σύστημα για το άσυλο;

Το κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου (ΚΕΣΑ) ορίζει ελάχιστα πρότυπα για τη μεταχείριση όλων των αιτούντων άσυλο και την επεξεργασία των αιτήσεών τους σε ολόκληρη την ΕΕ.

Η μεταναστευτική κρίση ανέδειξε την ανάγκη να αναμορφωθούν οι κανόνες της ΕΕ για το άσυλο.

Με τους ισχύοντες κανόνες, οι αιτούντες άσυλο δεν αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο σε ολόκληρη την ΕΕ και το ποσοστό των θετικών αποφάσεων χορήγησης ασύλου ποικίλλει σημαντικά από χώρα σε χώρα.

Εξαιτίας της κατάστασης αυτής, οι αιτούντες άσυλο ταξιδεύουν στην Ευρώπη και ζητούν άσυλο στις χώρες όπου πιστεύουν ότι έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να λάβουν διεθνή προστασία.

Το Συμβούλιο εξετάζει επί του παρόντος επτά νομοθετικές προτάσεις που έχει καταθέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με στόχο τη βελτίωση των ενωσιακών κανόνων για το άσυλο.

Η μεταρρύθμιση του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου έχει ως στόχο:

-να κάνει το σύστημα αποτελεσματικότερο και ανθεκτικότερο στις μεταναστευτικές πιέσεις

-να εξαλείψει τους παράγοντες έλξης και τις δευτερογενείς μετακινήσεις

-να καταπολεμήσει τις καταχρήσεις και να στηρίξει καλύτερα τα κράτη μέλη που πλήττονται περισσότερο

Τι προβλέπουν οι νομοθετικές προτάσεις;

Η Επιτροπή παρουσίασε επτά νομοθετικές προτάσεις με τις οποίες επιδιώκονται:

1) η μεταρρύθμιση του συστήματος του Δουβλίνου, προκειμένου να βελτιωθεί η κατανομή των αιτήσεων ασύλου μεταξύ των κρατών μελών και να εξασφαλιστεί η ταχεία επεξεργασία τους

2) η ενίσχυση του κανονισμού Eurodac, προκειμένου να βελτιωθεί η βάση δεδομένων που τηρεί η ΕΕ με τα δακτυλικά αποτυπώματα των αιτούντων άσυλο

3) η δημιουργία ενός αυτοτελούς ενωσιακού οργανισμού για το άσυλο

4) η αντικατάσταση της οδηγίας για τις διαδικασίες ασύλου με κανονισμό που θα εναρμονίσει τις ενωσιακές διαδικασίες και θα μειώσει τις διαφορές όσον αφορά τα ποσοστά αναγνώρισης μεταξύ των κρατών μελών

5) η αντικατάσταση της οδηγίας για τις ελάχιστες απαιτήσεις με κανονισμό που θα εναρμονίσει τα πρότυπα προστασίας και τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο

6) η αναθεώρηση της οδηγίας για τις συνθήκες υποδοχής, προκειμένου να εξασφαλιστούν εναρμονισμένα και αξιοπρεπή πρότυπα υποδοχής για τους αιτούντες άσυλο

7) η δημιουργία μόνιμου πλαισίου της ΕΕ για την επανεγκατάσταση

1. Αναθεώρηση του συστήματος του Δουβλίνου

Το σύστημα του Δουβλίνου θεσπίστηκε το 1990 και επικαιροποιήθηκε το 2003 και το 2013. Σκοπός του είναι να προσδιορίζεται για κάθε αίτηση ασύλου ένα και μόνον κράτος μέλος της ΕΕ ως αρμόδιο για την επεξεργασία της.

Η διαδικασία βασίζεται σε διάφορα κριτήρια, συμπεριλαμβανομένου του κριτηρίου της πρώτης χώρας εισόδου. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι για την επεξεργασία των περισσότερων αιτήσεων ασύλου αρμόδιος είναι ένας μικρός αριθμός κρατών μελών.

Η μεταναστευτική κρίση έχει αναδείξει τα όρια του υφιστάμενου συστήματος, το οποίο επιβαρύνει τα κράτη μέλη της πρώτης γραμμής.

Η νομοθετική πρόταση έχει στόχο τη βελτίωση του κανονισμού του Δουβλίνου, προκειμένου:

-να προσδιορίζεται καλύτερα το κράτος μέλος που είναι αρμόδιο για την εξέταση της αίτησης ασύλου

-να εξασφαλίζεται η ισότιμη κατανομή των ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών μέσω ενός διορθωτικού μηχανισμού κατανομής

-να αποθαρρύνονται οι καταχρήσεις και να προλαμβάνονται οι δευτερογενείς μετακινήσεις των αιτούντων εντός της ΕΕ

Το Συμβούλιο εξετάζει επί του παρόντος τους προτεινόμενους κανόνες.

2. Αναβάθμιση της βάσης δεδομένων της ΕΕ για τα δακτυλικά αποτυπώματα

Η βάση δεδομένων Eurodac περιλαμβάνει τα δακτυλικά αποτυπώματα όλων των παράτυπων μεταναστών και των αιτούντων άσυλο που έχουν καταχωριστεί στα κράτη μέλη της ΕΕ και τις συνδεδεμένες χώρες.

Η βάση αυτή εξυπηρετεί στην εφαρμογή του κανονισμού του Δουβλίνου. Πιο συγκεκριμένα, βοηθά:

-να εξακριβώνεται αν ο αιτών έχει ξαναζητήσει άσυλο σε άλλο κράτος μέλος

-να ελέγχεται αν ο αιτών συνελήφθη κατά την παράνομη είσοδό του στο ευρωπαϊκό έδαφος

-να προσδιορίζεται ποιο κράτος μέλος είναι αρμόδιο για την εξέταση της αίτησης ασύλου

Η προτεινόμενη αναθεώρηση του κανονισμού για το Eurodac έχει στόχο:

-να βελτιώσει το σύστημα με τη συλλογή περισσότερων δεδομένων, όπως εικόνες προσώπου

-να επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής του με την προσθήκη δεδομένων για υπηκόους τρίτων χωρών που διαμένουν παράτυπα στην ΕΕ χωρίς να έχουν ζητήσει άσυλο

-να απλουστεύσει την πρόσβαση των αρχών επιβολής του νόμου

Τον Δεκέμβριο του 2016 οι αντιπρόσωποι των κρατών μελών στην ΕΕ ενέκριναν διαπραγματευτική εντολή σχετικά με τη νομοθετική πρόταση για την ενίσχυση του συστήματος Eurodac.

Οι διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο του 2017 και έχει ήδη επιτευχθεί ευρεία πολιτική συμφωνία μεταξύ των συννομοθετών, εκτός από τις διατάξεις που συνδέονται με τις άλλες νομοθετικές πράξεις που περιέχει η δέσμη για το ΚΕΣΑ

3. Νέος οργανισμός της ΕΕ για το άσυλο

Στόχος της πρότασης αυτής είναι να μετατρέψει την υφιστάμενη Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO) σε αυτοτελή Οργανισμό της ΕΕ για το Άσυλο.

Ο οργανισμός αυτός θα είναι αρμόδιος:

-να εξασφαλίζει τη σύγκλιση όσον αφορά την αξιολόγηση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας

-να παρέχει επιχειρησιακή και τεχνική βοήθεια στα κράτη μέλη

Τον Ιούνιο του 2017 το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο κατέληξαν σε ευρεία πολιτική συμφωνία ad referendum και για τα δώδεκα κεφάλαια του κανονισμού σχετικά με τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο.

Η τεχνική επεξεργασία της πρότασης ολοκληρώθηκε στα τέλη του 2017. Η έγκριση της πρότασης έχει αναβληθεί έως ότου σημειωθεί πρόοδος με τις υπόλοιπες προτάσεις που περιέχει η δέσμη για το ΚΕΣΑ.

Τον Σεπτέμβριο του 2018 η Επιτροπή πρότεινε τροποποιήσεις επί της πρότασής της σχετικά με τον οργανισμό της ΕΕ για το άσυλο. Στις προτεινόμενες αλλαγές περιλαμβάνεται η επέκταση της επιχειρησιακής και τεχνικής βοήθειας που μπορεί να προσφέρει ο οργανισμός στα κράτη μέλη.

4. Κοινή διαδικασία ασύλου

Η οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου καθορίζει τις διαδικασίες που οφείλουν να ακολουθούν τα κράτη μέλη της ΕΕ για τη χορήγηση και την ανάκληση του καθεστώτος διεθνούς προστασίας.

Σκοπός της νομοθετικής πρότασης είναι να αντικαταστήσει την οδηγία αυτή με έναν κανονισμό που θα θεσπίζει κοινή διαδικασία για τη διεθνή προστασία. Αυτό θα βοηθήσει να εξαλειφθούν τα κίνητρα για την αναζήτηση του ευνοϊκότερου κράτους υποδοχής, φαινόμενο γνωστό ως «άγρα ασύλου» ή «asylum shopping».

Οι προτεινόμενοι κανόνες:

-θα αντικαταστήσουν με μια απλούστερη διαδικασία τις διαφορετικές διαδικασίες που υφίστανται στα κράτη μέλη

-θα κατοχυρώσουν καλύτερα τα δικαιώματα των αιτούντων και θα προσφέρουν καλύτερη προστασία στα ευάλωτα άτομα

-θα θεσπίσουν αυστηρότερους κανόνες για την πρόληψη των καταχρήσεων

-θα καθιερώσουν την ταχύτερη εξέταση των αιτήσεων όταν συντρέχουν ορισμένοι λόγοι

Το Συμβούλιο εξετάζει επί του παρόντος την πρόταση της Επιτροπής.

5. Ενιαίοι κανόνες για τις αιτήσεις ασύλου

Στόχος της νομοθετικής πρότασης είναι να εξασφαλίσει τη μεταχείριση των αιτούντων άσυλο με τον ίδιο τρόποσε όλα τα κράτη μέλη.

Οι προτεινόμενοι κανόνες ορίζουν:

-κοινά κριτήρια για τον προσδιορισμό των προσώπων που χρειάζονται πραγματικά διεθνή προστασία

-κοινά δικαιώματα για τα πρόσωπα αυτά σε όλα τα κράτη μέλη

Τον Ιούλιο του 2017 οι αντιπρόσωποι των κρατών μελών στην ΕΕ ενέκριναν διαπραγματευτική εντολή για τη νομοθετική πρόταση σχετικά με τις απαιτήσεις αναγνώρισης των αιτούντων άσυλο και τη θέσπιση εναρμονισμένων δικαιωμάτων και παροχών σε ολόκληρη την ΕΕ για όσους δικαιούνται διεθνή προστασία.

Οι διαπραγματεύσεις με το Κοινοβούλιο βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο.

 

6. Καλύτερες συνθήκες υποδοχής

Ο πρώτος βασικός στόχος της νομοθετικής πρότασης είναι να παράσχει συγκεκριμένες συνθήκες υποδοχής σε όλους τους αιτούντες άσυλο. Με τον τρόπο αυτό οι αιτούντες άσυλο θα έχουν καλύτερες και παρόμοιες συνθήκες διαβίωσης σε ολόκληρη την ΕΕ.

Οι προτεινόμενοι κανόνες περιλαμβάνουν:

-κοινό ορισμό των συνθηκών υποδοχής για όλους τους αιτούντες άσυλο

-δικαίωμα εργασίας για τους αιτούντες άσυλο το αργότερο 9 μήνες από την υποβολή της αίτησής τους

-εκπαιδευτικά δικαιώματα για τους ανηλίκους και διορισμό επιτρόπου για τους ασυνόδευτους ανηλίκους

Ο δεύτερος βασικός στόχος του σχεδίου οδηγίας είναι να μειώσει τις δευτερογενείς μετακινήσεις των αιτούντων άσυλο, θεσπίζοντας γεωγραφικούς περιορισμούς. Οι προτεινόμενοι κανόνες έχουν στόχο:

-να εξασφαλίσουν ότι οι αιτούντες άσυλο θα μπορούν να επωφελούνται από τις προβλεπόμενες συνθήκες υποδοχής μόνο στο κράτος μέλος που είναι αρμόδιο για την αίτησή τους

-να περιορίσουν την έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων μόνο στις περιπτώσεις όπου συντρέχουν σοβαροί ανθρωπιστικοί λόγοι

-να επιτρέψουν στα κράτη μέλη να περιορίζουν την παρουσία των αιτούντων σε συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή

Τον Νοέμβριο του 2017 οι αντιπρόσωποι των κρατών μελών στην ΕΕ κατέληξαν σε διαπραγματευτική εντολή για τη νομοθετική πρόταση. Οι διαπραγματεύσεις με το Κοινοβούλιο βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο.

7. Νέο πλαίσιο της ΕΕ για την επανεγκατάσταση

Η Επιτροπή έχει προτείνει να θεσπιστεί ένα μόνιμο πλαίσιο της ΕΕ για την επανεγκατάσταση. Το πλαίσιο αυτό θα αντικαταστήσει τα υφιστάμενα ad hoc συστήματα επανεγκατάστασης της ΕΕ.

Οι στόχοι του πλαισίου της ΕΕ για την επανεγκατάσταση είναι:

-η πρόβλεψη νόμιμων και ασφαλών οδών προς την ΕΕ και ο περιορισμός του κινδύνου μαζικών παράτυπων αφίξεων σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα

-η θέσπιση κοινών κανόνων για την επανεγκατάσταση και την εισδοχή για ανθρωπιστικούς λόγους

-η συμβολή σε παγκόσμιες πρωτοβουλίες επανεγκατάστασης και εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους

-η στήριξη τρίτων χωρών οι οποίες φιλοξενούν πολλά πρόσωπα που χρειάζονται διεθνή προστασία

Το νέο πλαίσιο που έχει προταθεί προβλέπει ότι το Συμβούλιο θα εγκρίνει διετές ενωσιακό σχέδιο για την επανεγκατάσταση και την εισδοχή για ανθρωπιστικούς λόγους με βάση πρόταση της Επιτροπής.

Το σχέδιο αυτό θα περιλαμβάνει:

-τον μέγιστο συνολικό αριθμό προσώπων που θα μπορούν να γίνουν δεκτά

-τη συνεισφορά των κρατών μελών στον αριθμό αυτό

-τις συνολικές γεωγραφικές προτεραιότητες

Τον Νοέμβριο του 2017 το Συμβούλιο ενέκρινε εντολή για την έναρξη διαπραγματεύσεων με το Κοινοβούλιο όσον αφορά τη νομοθετική πρόταση σχετικά με τη θέσπιση του πλαισίου της ΕΕ για την επανεγκατάσταση.

Οι διαπραγματεύσεις με το Κοινοβούλιο βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο.

 

Πηγή: consilium.europa.eu