Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκιαγραφεί τα κύρια χαρακτηριστικά της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής μετά το 2013
Πριν από μερικές ημέρες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε ανακοίνωση με τίτλο «Η κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) με χρονικό ορίζοντα το 2020 – Η αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων όσον αφορά τη διατροφή, τους φυσικούς πόρους και το έδαφος».
Στόχος της μεταρρύθμισης είναι να καταστεί ο ευρωπαϊκός κλάδος της γεωργίας δυναμικότερος, ανταγωνιστικότερος και καλύτερα ανταποκρινόμενος στο όραμα της Ευρώπης για το 2020 που προβλέπει την τόνωση της βιώσιμης ανάπτυξης, της ευφυούς ανάπτυξης και της ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς. Το έγγραφο παρουσιάζει τρεις επιλογές για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις. Αφού συζητηθούν οι ιδέες αυτές, η Επιτροπή θα υποβάλει επίσημες νομοθετικές προτάσεις στα μέσα του 2011.
Σκιαγραφώντας την ανακοίνωση, ο Dacian Cioloş, μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αρμόδιο για θέματα Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης, υπογράμμισε τη σημασία του να καταστεί η ΚΓΠ «πιο πράσινη, πιο δίκαιη, πιο αποδοτική και πιο αποτελεσματική». Συνέχισε δε λέγοντας: «Η ΓΚΠ δεν αφορά μόνο τους γεωργούς αλλά όλους τους πολίτες της ΕΕ – ως καταναλωτές και ως φορολογούμενους. Είναι επομένως σημαντικό να χαράξουμε την πολιτική μας κατά έναν τέτοιο τρόπο ώστε να είναι πιο κατανοητή στο ευρύ κοινό και να αναδεικνύει τα δημόσια οφέλη που οι γεωργοί προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο. Η ευρωπαϊκή γεωργία χρειάζεται όχι μόνο να είναι οικονομικά ανταγωνιστική αλλά και περιβαλλοντικά ανταγωνιστική».
Τους μήνες που προηγήθηκαν, η Επιτροπή άνοιξε δημόσιο διάλογο και διοργάνωσε μια μεγάλη διάσκεψη για το μέλλον της ΚΓΠ. Από τη μεγάλη πλειονότητα των εισηγήσεων προκύπτει ότι η ΚΓΠ πρέπει να επικεντρωθεί σε 3 κύριους στόχους:
Βιώσιμη παραγωγή τροφίμων (η παροχή ασφαλών και επαρκών προμηθειών τροφίμων, στο πλαίσιο της αυξανόμενης παγκόσμιας ζήτησης, της οικονομικής κρίσης και πολύ μεγαλύτερης αστάθειας της αγοράς, με στόχο τη συμβολή στην ασφάλεια του επισιτισμού)·
Βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και κλιματική δράση (συχνά οι γεωργοί καλούνται να δώσουν προτεραιότητα σε περιβαλλοντικές και όχι σε οικονομικές παραμέτρους – πλην όμως το σχετικό κόστος δεν αντισταθμίζεται από την αγορά)·
Διατήρηση της εδαφικής ισορροπίας και ποικιλίας των αγροτικών περιοχών (η γεωργία παραμένει μια μείζων οικονομική και κοινωνική κινητήρια δύναμη στις αγροτικές περιοχές και ένας σημαντικός παράγοντας διατήρησης μιας «ζωντανής» υπαίθρου)
Στην ανακοίνωση αυτή εξετάζονται τα μελλοντικά μέσα τα οποία ενδέχεται να είναι κατάλληλα για την καλύτερη δυνατή επίτευξη των εν λόγω στόχων. Σε ό,τι αφορά τις άμεσες ενισχύσεις, η ανακοίνωση υπογραμμίζει τη σημασία να υπάρξει μια ανακατανομή, επανασχεδιασμός και καλύτερη στόχευση της στήριξης βάσει αντικειμενικών και δίκαιων κριτηρίων, εύκολα κατανοητών από τον φορολογούμενο. Τα κριτήρια αυτά πρέπει να είναι και οικονομικά (βλ. την παράμετρο που αφορά την «εισοδηματική στήριξη» των άμεσων ενισχύσεων) και περιβαλλοντικά (αντανακλώντας τα δημόσια αγαθά που παρέχονται από τους γεωργούς), με καλύτερη στόχευση της στήριξης προς τους ενεργούς γεωργούς. Πρέπει να οργανωθεί μια δικαιότερη κατανομή των πόρων με οικονομικά και πολιτικά εφικτό τρόπο και με μεταβατική βάση ούτως ώστε να αποφευχθούν σημαντικές διαταράξεις.
Μια προσέγγιση θα μπορούσε να ήταν η καταβολή βασικής εισοδηματικής στήριξης (η οποία θα μπορούσε να είναι ομοιόμορφη ανά περιφέρεια – αλλά όχι κατ’ αποκοπήν ανά την ΕΕ, βάσει νέων κριτηρίων και με ανώτατο όριο), στην οποία θα μπορούσε να προστεθεί μια υποχρεωτική περιβαλλοντική ενίσχυση για συμπληρωματικές δράσεις (ετησίως) πέραν των βασικών κανόνων πολλαπλής συμμόρφωσης (όπως είναι η φυτοκάλυψη, η αμειψισπορά, οι μόνιμοι βοσκότοποι ή η οικολογική αγρανάπαυση), μια ενίσχυση για ειδικούς φυσικούς περιορισμούς (σε επίπεδο ΕΕ και συμπληρωματικά προς τα μέτρα αγροτικής ανάπτυξης), καθώς και η δυνατότητα περιορισμένης «δεσμευμένης» ενίσχυσης για ιδιαίτερα ευαίσθητους τύπους γεωργίας (ανάλογης με την τρέχουσα επιλογή που θεσπίστηκε [βάσει του άρθρου 68] στον διαγνωστικό έλεγχο της ΚΓΠ). Ένα απλό, ειδικό καθεστώς στήριξης αναμένεται να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων, να μειώσει τη γραφειοκρατία και να συμβάλει στη ζωτικότητα των αγροτικών περιοχών.
Σε ό,τι αφορά τα αγοραία μέτρα, όπως είναι η δημόσια παρέμβαση και η ενίσχυση για ιδιωτική αποθεματοποίηση, ενδέχεται να υπάρχει κάποια σκοπιμότητα λήψεως μέτρων εξορθολογισμού και απλοποίησης και ενδεχομένως θέσπισης νέων στοιχείων όσον αφορά τη βελτίωση της λειτουργίας της τροφικής αλυσίδας. Μολονότι οι μηχανισμοί αυτοί συνιστούσαν τα παραδοσιακά μέσα της ΚΓΠ, οι επακόλουθες μεταρρυθμίσεις ενίσχυσαν τον αγοραίο προσανατολισμό της γεωργίας της ΕΕ και τα περιόρισαν σε μέτρα που συνιστούν πλέγμα ασφαλείας, στο μέτρο που τα δημόσια αποθέματα έχουν ουσιαστικά εξαλειφθεί. Ενώ τα αγοραία μέτρα αντιπροσώπευαν το 92% περίπου των δαπανών της ΚΓΠ ακόμη το 1991, μόνο το 7% του προϋπολογισμού της ΚΓΠ δαπανήθηκε γι’ αυτά το 2009.
Η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης έχει ενισχύσει την οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική βιωσιμότητα του γεωργικού τομέα και των αγροτικών περιοχών, πλην όμως διατυπώνονται ισχυρά αιτήματος πλήρους ενσωμάτωσης προβληματισμού που αφορά το περιβάλλον, την κλιματική μεταβολή και την καινοτομία σε όλα τα προγράμματα, κατά τρόπο οριζόντιο. Επισείεται η προσοχή στη σημασία των άμεσων πωλήσεων και των τοπικών αγορών καθώς και των ειδικών αναγκών των νέων γεωργών και των νεοεισερχόμενων. Η προσέγγιση LEADER θα ενσωματωθεί μεταγενέστερα. Προκειμένου να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, εξετάζεται η στροφή προς μια προσέγγιση περισσότερο προσανατολισμένη στα αποτελέσματα, ίσως με ποσοτικοποιημένους στόχους. Ένα νέο στοιχείο στη μελλοντική πολιτική σχετικά με την αγροτική ανάπτυξη πρέπει να είναι μια συλλογή εργαλείων για τη διαχείριση κινδύνων, ώστε να αντιμετωπίζονται καλύτερα οι παράγοντες αβεβαιότητας της αγοράς και η αστάθεια των εισοδημάτων. Πρέπει να παρέχονται δυνατότητες στα κράτη μέλη να αντιμετωπίζουν τους κινδύνους σχετικά με την παραγωγή και τα εισοδήματα, αρχίζοντας από εάν νέο και συμβατό με τον ΠΟΕ μέσο σταθεροποίησης των εισοδημάτων, και τελειώνοντας με την ενισχυμένη στήριξη μέσων ασφάλισης και αμοιβαίων κεφαλαίων. Όπως και με τις άμεσες ενισχύσεις, θα πρέπει να γίνει μια νέα κατανομή των πόρων βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, περιορίζοντας ταυτόχρονα τη σημαντική διατάραξη του τρέχοντος συστήματος.
Η ανακοίνωση υπογραμμίζει 3 επιλογές για τη μελλοντική κατεύθυνση της ΚΓΠ προκειμένου να αντιμετωπιστούν 3 μείζονες προκλήσεις – 1) σταδιακές αλλαγές για την αντιμετώπιση των πιο επειγουσών ελλείψεων της ΚΓΠ· 2) πιο πράσινη, δίκαιη, αποτελεσματική και αποδοτική ΚΓΠ· και 3) κατάργηση της εισοδηματικής στήριξης και των μέτρων στήριξης της αγοράς και επικέντρωση σε στόχους σχετικά με το περιβάλλον και την κλιματική μεταβολή. Και στις 3 επιλογές, η Επιτροπή προβλέπει τη διατήρηση του τρέχοντος συστήματος των 2 πυλώνων – ένας 1ος πυλώνας (ο οποίος καλύπτει τις άμεσες ενισχύσεις και τα αγοραία μέτρα, με κανόνες σαφώς καθορισμένους σε επίπεδο ΕΕ) και ένας 2ος πυλώνας (ο οποίος περιλαμβάνει πολυετή μέτρα αγροτικής ανάπτυξης, όταν το πλαίσιο των επιλογών καθορίζεται σε επίπεδο ΕΕ, αλλά η τελική επιλογή επαφίεται στα κράτη μέλη ή στις περιφέρειες υπό κοινή διαχείριση). Ένα άλλο κοινό στοιχείο και στις 3 επιλογές είναι η ιδέα ότι το μελλοντικό σύστημα άμεσων ενισχύσεων δεν μπορεί να βασιστεί σε ιστορικές περιόδους αναφοράς, αλλά πρέπει να συνδεθεί με αντικειμενικά κριτήρια. «Το τρέχον σύστημα προβλέπει διαφορετικούς κανόνες για την ΕΕ-15 και την EΕ-12, γεγονός που δεν μπορεί να συνεχιστεί μετά το 2013», τόνισε σήμερα ο Επίτροπος Cioloş. Αντικειμενικότερα κριτήρια χρειάζονται επίσης και για τις επιχορηγήσεις αγροτικής ανάπτυξης.
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε τη διεύθυνση http://ec.europa.eu/agriculture/cap-post-2013/communication/index_en.htm.
