Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί το δικαίωμα πληροφόρησης κατά τις ποινικές διαδικασίες

Τετάρτη, 21 Ιούλιος, 2010 | Top Post

Ένας γερμανός τουρίστας συλλαμβάνεται στην Ιταλία μετά από έναν καυγά σε μπαρ. Δεν μιλά την ιταλική γλώσσα. Κατά συνέπεια, δεν κατανοεί γιατί τελεί υπό κράτηση και ποια κατηγορία τον βαρύνει. Ο αστυνομικός τότε του επιδίδει ένα έγγραφο – στη γλώσσα του τουρίστα – στο οποίο αναφέρονται τα δικαιώματά του: το δικαίωμα συνομιλίας με δικηγόρο, το δικαίωμα ενημέρωσης σχετικά με την αξιόποινη πράξη και το δικαίωμα να λάβει υπηρεσίες διερμηνέα. Το σενάριο αυτό ακούγεται σαν τηλεοπτική αστυνομική ταινία, αλλά σύντομα θα αποτελεί πραγματικότητα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε νέους κανόνες με τους οποίους διασφαλίζεται ότι οι χώρες της ΕΕ θα ενημερώνουν κάθε πρόσωπο το οποίο είναι ύποπτο ή κατηγορείται για την τέλεση αξιόποινης πράξεως σχετικά με τα δικαιώματά του, σε γλώσσα την οποία κατανοεί. Κάθε πρόσωπο που συλλαμβάνεται – ή κατά του οποίου εκδίδεται ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης – θα πρέπει να ενημερώνεται γραπτώς, υπό τη μορφή εγγράφου δικαιωμάτων, σχετικά με βασικά δικαιώματα που του αναγνωρίζονται στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας. Παρά το γεγονός ότι οι χώρες της ΕΕ είναι ελεύθερες να επιλέξουν την ακριβή διατύπωση του εν λόγω εγγράφου, η πρόταση της Επιτροπής παρέχει σχετικό υπόδειγμα σε 22 γλώσσες της ΕΕ. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλισθεί συνεπής αντιμετώπιση για τους ανθρώπους που ταξιδεύουν στο εξωτερικό και θα περιορισθούν τα έξοδα μετάφρασης. Η πρόταση έχει καθοριστική σημασία για την ενδυνάμωση της εμπιστοσύνης στον ενιαίο χώρο δικαιοσύνης της ΕΕ, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι ολοένα και περισσότεροι Ευρωπαίοι ταξιδεύουν: το 47% των Γερμανών, το 34% των Βρετανών και το 16% των Ιταλών περνούν τις διακοπές τους σε άλλες χώρες της ΕΕ. Για να γίνει νόμος, η πρόταση της Επιτροπής πρέπει να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο υπουργών δικαιοσύνης της ΕΕ.

Η Αντιπρόεδρος Viviane Reding, Επίτροπος της ΕΕ αρμόδια για τη Δικαιοσύνη, τα Θεμελιώδη Δικαιώματα και την Ιθαγένεια, δήλωσε σχετικά τα εξής: «Έχουμε όλοι δει σε αστυνομικές σειρές αστυνομικούς να διαβάζουν προς υπόπτους τα δικαιώματά τους. Μια τέτοια σκηνή στέκει μια χαρά στην τηλεόραση, αλλά η ανάγνωση των δικαιωμάτων εξυπηρετεί επίσης έναν πολύ σημαντικό σκοπό: επιτρέπει στους ανθρώπους να γνωρίζουν και να διεκδικούν τα δικαιώματά τους. Τους δημιουργεί εμπιστοσύνη στην απονομή της Δικαιοσύνης, όπου και αν βρίσκονται στην Ευρώπη. Οι πολίτες είναι σε θέση να ασκήσουν στο ακέραιο τα δικαιώματα υπεράσπισης που τους αναγνωρίζονται μόνον εφόσον γνωρίζουν το περιεχόμενό τους.

Για να υπάρξει μια δίκαιη δίκη, έχει καθοριστική σημασία να γνωρίζεις τα δικαιώματά σου και την κατηγορία με την οποία βαρύνεσαι. Η εμπλοκή σε μια νομική διαδικασία ενδέχεται να προκαλεί φόβο στους ανθρώπους, και δεν μπορούμε να περιμένουμε από αυτούς να αξιώνουν από τις αρχές τον σεβασμό των δικονομικών τους δικαιωμάτων αν δεν ξέρουν ποια ακριβώς είναι τα δικαιώματα αυτά. Επομένως, με την πρόταση της Επιτροπής θα εξασφαλιστεί ότι κάθε πολίτης, όπου και αν βρίσκεται στην ΕΕ, θα ενημερώνεται για τα δικαιώματά του.»

Κάθε χρόνο διεξάγονται στην ΕΕ πάνω από 8 εκατομμύρια ποινικές διαδικασίες. Προς το παρόν, η πιθανότητα να ενημερωθεί ένας πολίτης σωστά για τα δικαιώματά του σε περίπτωση που συλληφθεί και του απαγγελθεί κατηγορία για ποινικό αδίκημα διαφέρει από τη μία χώρα της ΕΕ στην άλλη, παρότι και τα 27 κράτη μέλη έχουν προσυπογράψει τα δικαιώματα δίκαιης δίκης στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι ύποπτοι ενημερώνονται μόνο προφορικά σχετικά με τα δικονομικά τους δικαιώματα, ενώ σε άλλα οι γραπτές πληροφορίες που διατίθενται είναι τεχνικού χαρακτήρα, περίπλοκες, ή παρέχονται μόνον κατόπιν αιτήσεως.

Η πρόταση της Επιτροπής που υποβάλλεται σήμερα, εάν υιοθετηθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο υπουργών δικαιοσύνης της ΕΕ, θα συμβάλει στην αποτροπή επισφαλών καταδικαστικών αποφάσεων και περιπτώσεων κακοδικίας και στη μείωση του αριθμού εφέσεων. Οι αρχές που ασκούν την ποινική δίωξη θα πρέπει να εξασφαλίζουν ότι οι ύποπτοι ενημερώνονται για τα δικαιώματά τους. Κάθε φορά που κάποιος συλλαμβάνεται, οι σχετικές πληροφορίες θα του επιδίδονται γραπτώς, με τη μορφή ενός Εγγράφου Δικαιωμάτων, το οποίο θα είναι γραμμένο σε απλή και καθημερινή γλώσσα. Το έγγραφο δικαιωμάτων θα παρέχεται στον ύποπτο κατά τη σύλληψή του σε όλες τις περιπτώσεις, είτε το ζητήσει είτε όχι, και μάλιστα μεταφρασμένο, εάν είναι απαραίτητο.

Όταν η Επιτροπή μελέτησε για πρώτη φορά την καθιέρωση του Εγγράφου Δικαιωμάτων, το 2004, το έγγραφο αυτό προβλεπόταν μόνο σε μία χώρα. Σήμερα, η παροχή εγγράφου δικαιωμάτων προβλέπεται σε 12 χώρες. Η Γερμανία θέσπισε σχετική πρόβλεψη τον Ιανουάριο, και οι Κάτω Χώρες τον Απρίλιο. Σύμφωνα με μελέτη που εκπονήθηκε πέρυσι από το Πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ, εννιά από τις υπόλοιπες χώρες παρέχουν ορισμένες πληροφορίες υπό άλλη έγγραφη μορφή (παραδείγματος χάρη, στην οπίσθια όψη του εγγράφου απαγγελίας κατηγορίας), ενώ έξι χώρες παρέχουν πληροφορίες μόνο προφορικώς (βλ. κατάλογο κατωτέρω). Η σημερινή πρόταση θα ενισχύσει τη δυναμική που έχει αναπτυχθεί εν προκειμένω, κάνοντας περισσότερες χώρες να υιοθετήσουν το Έγγραφο Δικαιωμάτων. Το έγγραφο αυτό παρέχει τη βεβαιότητα του γραπτού λόγου και θα αποτελέσει αποτελεσματικό μέσο ενημέρωσης των υπόπτων σχετικά με δικαιώματα σκοπός των οποίων δεν είναι να έχουν θεωρητικό και μόνον χαρακτήρα, αλλά και να γίνονται σεβαστά στην πράξη.

Πρόσφατα, τα δικαστήρια του Ηνωμένου Βασιλείου εκτέλεσαν ένα ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης που είχαν εκδώσει οι πορτογαλικές αρχές για έναν βρετανό υπήκοο. Το ένταλμα, που αφορούσε ποινή διετούς φυλάκισης, απαίτησε πάνω από 14 μήνες και έξι δικαστικές αποφάσεις έως ότου εκτελεστεί. Θα είχε αποδοθεί ταχύτερα δικαιοσύνη και με λιγότερο κόστος αν είχαν παρασχεθεί πληροφορίες σχετικά με το κατηγορητήριο από την αρχή της ποινικής δίωξης. Εκτός αυτού, θα είχαν αποφευχθεί περιττές προσφυγές.

Η συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου 2009, παρέχει τη δυνατότητα στην ΕΕ να θεσπίζει μέτρα για την ενίσχυση των δικαιωμάτων των πολιτών της ΕΕ, σύμφωνα με τις διατάξεις του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, ιδίως των δικαιωμάτων των πολιτών σε ποινικές διαδικασίες.

Τα δικαιώματα σε δίκαιη δίκη και υπεράσπιση διατυπώνονται στα άρθρα 47 και 48 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, καθώς και στο άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.

Η πρόταση οδηγίας της Επιτροπής σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης σε ποινικές διαδικασίες αποτελεί το δεύτερο βήμα στο πλαίσιο σειράς μέτρων με σκοπό τη θέσπιση κοινών προτύπων σε επίπεδο ΕΕ στον χώρο του ποινικού δικαίου. Στις 30 Νοεμβρίου 2009, το Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή να προτείνει τέτοιου είδους μέτρα βάσει σταδιακής προσέγγισης, προκειμένου να δημιουργηθεί βαθμηδόν αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των εθνικών δικαστικών αρχών. Πρόκειται για ολοκληρωμένη δέσμη νομοθεσίας, η οποία θα υποβληθεί κατά τα επόμενα έτη ενόψει της καθιέρωσης ελάχιστου συνόλου δικονομικών δικαιωμάτων στον χώρο του ποινικού δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση:

Για το πρώτο μέτρο, το οποίο αφορούσε τη θέσπιση του δικαιώματος των υπόπτων σε μετάφραση και διερμηνεία, υπάρχει ήδη πολιτική συμφωνία μεταξύ Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου (IP/10/746).Τα επόμενα μέτρα, τα οποία προγραμματίζει η Επιτροπή για το 2011, θα είναι μια οδηγία σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο και σχετικά με το δικαίωμα επικοινωνίας με συγγενικά πρόσωπα, εργοδότες και προξενικές αρχές.

Για περισσότερες πληροφορίες

Το κείμενο της πρότασης της Επιτροπής για την έκδοση οδηγίας σχετικά με το δικαίωμα πληροφόρησης κατά τις ποινικές διαδικασίες διατίθεται στην εξής διεύθυνση:

http ://ec .europa .eu /justice _home /news /intro /news _intro _en .htm