«Στις 9 Μαΐου του 1950…» – Αφιέρωμα στην ιστορία της ΕΕ, Μέρος Γ’
Από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα μέχρι την πρώτη διεύρυνση της Κοινότητας (1952-1973)
Μόλις 4 χρόνια μετά την ίδρυση της ΕΚΑΧ, το 1955, οι Υπουργοί Εξωτερικών των έξι ιδρυτικών κρατών αποφασίζουν να επιδιώξουν την οικονομική ένωση των χωρών τους. Έτσι, το 1957 υπογράφονται στη Ρώμη η Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) και η Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (ΕΥΡΑΤΟΜ).
Η συνθήκη της ΕΟΚ συνένωνε τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία και τις χώρες της Μπενελούξ σε μια Κοινότητα που θα είχε ως αποστολή την ολοκλήρωση, μέσω της προώθησης των εμπορικών συναλλαγών, με στόχο την οικονομική ανάπτυξη. Με την ίδρυση της ΕΟΚ και τη δημιουργία της κοινής αγοράς, επιδιώκονται δύο στόχοι. Ο πρώτος συνίσταται στο μετασχηματισμό των οικονομικών όρων των συναλλαγών και της παραγωγής στο έδαφος της Κοινότητας. Ο δεύτερος, που έχει περισσότερο πολιτικό χαρακτήρα, αφορά τη συμβολή της ΕΟΚ στη λειτουργική δόμηση της πολιτικής Ευρώπης και αποτελεί ένα καθοριστικό βήμα προς την πληρέστερη ενοποίηση της Ευρώπης. Οι προθέσεις των κρατών μελών που υπέγραψαν τη συνθήκη μετουσιώθηκαν σε πράξη με τη δημιουργία της κοινής αγοράς και της τελωνειακής ένωσης, καθώς και με την ανάπτυξη κοινών πολιτικών.
Η συνθήκη της ΕΥΡΑΤΟΜ, από την άλλη, θεσπίστηκε για τον συντονισμό των ερευνητικών προγραμμάτων των κρατών με στόχο την ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Στόχος της είναι η συμβολή, γενικότερα, στη δημιουργία και στην ανάπτυξη ευρωπαϊκών πυρηνικών βιομηχανιών, ώστε όλα τα κράτη μέλη να μπορούν να επωφεληθούν από την ανάπτυξη της ατομικής ενέργειας και να εξασφαλιστεί η ασφάλεια εφοδιασμού. Παράλληλα, η συνθήκη εγγυάται υψηλό επίπεδο ασφάλειας για τον πληθυσμό και αποτρέπει τη χρησιμοποίηση για στρατιωτική χρήση των πυρηνικών υλικών που προορίζονται κυρίως για ειρηνικούς σκοπούς. Αξίζει να σημειωθεί ότι το πεδίο εφαρμογής της Ευρατόμ περιορίζεται στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας για μη στρατιωτική και ειρηνική χρήση.
Την ίδια χρονιά με τη Σύνοδο της Μεσσήνης, το 1955 δηλαδή, καθιερώνεται και η γνωστή μπλε σημαία με τα δώδεκα χρυσά αστέρια, που σήμερα είναι ένα από τα σύμβολα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αρχικά, το σχέδιο επελέγη από το Συμβούλιο της Ευρώπης για δική του χρήση. Στα χρόνια που ακολούθησαν ωστόσο το Συμβούλιο ενθάρρυνε και τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, που μόλις είχαν αρχίσει να λειτουργούν, να αναγνωρίσουν τη σημαία ως έμβλημά τους. Το 1983 η σημαία εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το 1985 αναγνωρίστηκε από όλους τους ηγέτες της ΕΕ ως το επίσημο έμβλημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (τότε «Ευρωπαϊκές Κοινότητες»). Τα αστέρια συμβολίζουν τα ιδανικά της ενότητας, της αλληλεγγύης και της αρμονίας ανάμεσα στους λαούς της Ευρώπης, ενώ ο κύκλος είναι και αυτός σύμβολο ενότητας. Ο αριθμός των αστεριών δεν έχει καμία σχέση με τον αριθμό των κρατών μελών.
Την 1η Ιανουαρίου του 1958 τίθενται σε ισχύ οι συνθήκες για την ΕΟΚ και την ΕΥΡΑΤΟΜ, οι οποίες εγκαθίστανται στις Βρυξέλλες.
Το 1959 ξεκινά και η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας μας, με την αίτηση που υποβάλλει η Ελλάδα για σύνδεση με την ΕΟΚ.
Το 1962 εγκαινιάζεται η Κοινή Γεωργική Πολιτική, με την οποία τα κράτη ελέγχουν από κοινού την παραγωγή των τροφίμων.
Τα πρώτα αυτά βήματα προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση δεν ήταν πάντοτε εύκολα. Αυτό αποδεικνύει και η λεγόμενη κρίση του «κενού εδράνου» που ξέσπασε τον Ιούλιο του 1965, όταν η Γαλλία διέκοψε τις διαπραγματεύσεις για τη χρηματοδότηση της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής και για 7 μήνες δεν λάμβανε μέρος στο Συμβούλιο ή στις συνεδριάσεις της Επιτροπής Μονίμων Αντιπροσώπων, θέλοντας με τον τρόπο αυτό να εκφράσει τη διαφωνία της για την πρόθεση να αντικατασταθεί το σύστημα της ομοφωνίας με εκείνο της πλειοψηφίας για τις περισσότερες αποφάσεις του Συμβουλίου, κίνηση που θα αποτελούσε το τρίτο και τελευταίο στάδιο μετάβασης προς την κοινή αγορά. Η κρίση έληξε τον Ιανουάριο του 1966 με το «Συμβιβασμό του Λουξεμβούργου», με τον οποίο η Γαλλία συμφώνησε να ξαναπάρει τη θέση της στο Συμβούλιο με αντάλλαγμα τη διατήρηση της ομοφωνίας σε περίπτωση συμφερόντων μείζονος σημασίας.
Την 1η Ιουλίου του 1967 αρχίζει να ισχύει η συνθήκη συγχώνευσης των εκτελεστικών οργάνων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΕΚΑΧ, ΕΟΚ, Ευρατόμ). Στο εξής, οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες θα έχουν ενιαία Επιτροπή και ενιαίο Συμβούλιο. Ωστόσο, θα εξακολουθήσουν να δρουν σύμφωνα με τους κανόνες που διέπουν την κάθε μία από αυτές τις Κοινότητες.
To 1968 τίθεται σε ισχύ η τελωνειακή ένωση, 18 μήνες νωρίτερα από ότι προβλεπόταν στη Συνθήκη της Ρώμης. Καταργούνται και οι τελευταίοι δασμοί που εξακολουθούσαν να ισχύουν στο ενδοκοινοτικό εμπόριο και θεσπίζεται το κοινό δασμολόγιο σε αντικατάσταση των εθνικών δασμολογίων στο εμπόριο με τα υπόλοιπα κράτη.
Το 1972 δημιουργείται ο Μηχανισμός Συναλλαγματικών Ισοτιμιών, με τον οποίο τίθενται πολύ πιο στενά όρια στη δυνατότητα διακύμανσης των ισοτιμιών μεταξύ των νομισμάτων των κρατών-μελών με στόχο τη διασφάλιση της νομισματικής σταθερότητας. Η κίνηση αυτή θεωρείται το πρώτο σχέδιο για ένα ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα.
Το 1973 λαμβάνει χώρα η πρώτη διεύρυνση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων με την προσχώρηση στις συνθήκες της Δανίας, της Ιρλανδίας και του Ηνωμένου Βασίλειου. Το 4ο υποψήφιο νέο κράτος-μέλος, η Νορβηγία, τελικά δεν ολοκληρώνει τη διαδικασία, καθώς στο δημοψήφισμα που διεξάγεται στη χώρα η πλειοψηφία των πολιτών τάσσεται κατά της προσχώρησης.
Παράλληλα, γεγονότα που διαδραματίζονται σε άλλες περιοχές του πλανήτη καταδεικνύουν πως υπάρχουν πολλά προβλημάταπου υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα και απαιτούν συλλογική δράση για την αντιμετώπισή τους. Ένα από αυτά είναι και η πετρελαϊκή κρίση του 1973, η οποία οδήγησε τα κράτη της ΕΚ στη Διάσκεψη Κορυφής στη Δανία να αποφασίσουν την εφαρμογή κοινής ενεργειακής πολιτικής.
Μέσα σε αυτή την εικοσαετία έγιναν σημαντικά βήματα προς την οικονομική ολοκλήρωση της Κοινότητας και καινούργια μέλη άρχισαν να προστίθενται στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Όπως είδαμε, ο δρόμος δεν ήταν πάντοτε στρωμένος με ροδοπέταλα, ωστόσο η πίστη στο ευρωπαϊκό όραμα και ο διάλογος βοήθησαν τα κράτη-μέλη να ξεπεράσουν τα προβλήματα και να συνεχίσουν την κοινή τους πορεία.
