«Στις 9 Μαΐου του 1950…» – Αφιέρωμα στην ιστορία της ΕΕ, Μέρος E’
Από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ μέχρι την αντιμετώπιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης
Η αλυσιδωτή κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, που κορυφώνεται με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την ενοποίηση των δύο Γερμανιών, δημιουργεί νέα δεδομένα στην ευρωπαϊκή ήπειρο που επιταχύνουν τις διαδικασίες της ολοκλήρωσης.
Στις 7 Φεβρουαρίου του 1992 υπογράφεται στο Μάαστριχτ η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα ορόσημα της ιστορίας της ΕΕ, με το οποίο θεσπίζονται σαφείς κανόνες για το μελλοντικό ενιαίο νόμισμα καθώς επίσης και για την κοινή εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας και για στενότερη συνεργασία σε θέματα δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων. Σύμφωνα με αυτή τη συνθήκη, η «Ευρωπαϊκή Κοινότητα» μετονομάζεται επίσημα σε «Ευρωπαϊκή Ένωση».
Την 1 Ιανουαρίου του 1993 τίθεται σε ισχύ η Ενιαία Αγορά και οι τέσσερις βασικές ελευθερίες που περιλαμβάνει: η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των υπηρεσιών, των προσώπων και των κεφαλαίων είναι πλέον πραγματικότητα. Περισσότεροι από 200 νέοι νόμοι έχουν θεσπιστεί από το 1986, καλύπτοντας τις φορολογικές πολιτικές, τους όρους λειτουργίας των επιχειρήσεων, την αμοιβαία αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων και άλλα εμπόδια για το άνοιγμα των συνόρων. Η ελεύθερη κυκλοφορία ορισμένων υπηρεσιών αναβάλλεται για αργότερα.
Δύο χρόνια αργότερα, την 1 Ιανουαρίου 1995, προσχωρούν και επίσημα στην ΕΕ η Aυστρία, η Φινλανδία και η Σουηδία. Τα κράτη μέλη είναι πλέον 15 και περιλαμβάνουν όλα σχεδόν τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης. Τον Οκτώβριο 1990, με την επανένωση της Γερμανίας, η πρώην Ανατολική Γερμανία γίνεται τμήμα της ΕΕ. Την ίδια χρονιά αρχίζει να ισχύει σε επτά χώρες (Bέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία, Κάτω Χώρες, Λουξεμβούργο και Πορτογαλία) και η συμφωνία του Σένγκεν, χάρη στην οποία οι υπήκοοι όλων των κρατών μελών μπορούν να ταξιδεύουν μεταξύ όλων αυτών των χωρών χωρίς έλεγχο διαβατηρίων στα σύνορα.
Στις 17 Ιουνίου 1997 υπογράφεται η Συνθήκη του Άμστερνταμ, η οποία βασίζεται στα επιτεύγματα της Συνθήκης του Μάαστριχτ και περιλαμβάνει σχέδια για τη μεταρρύθμιση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, την ενίσχυση της φωνής της Ευρώπης στον κόσμο και τη διάθεση περισσότερων πόρων για την απασχόληση και τα δικαιώματα των πολιτών. Στο τέλος του ίδιου έτους οι αρχηγοί των κρατών μελών εγκρίνουν την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με δέκα χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης: τη Βουλγαρία, την Εσθονία, τη Λεττονία, τη Λιθουανία, την Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία, τη Σλοβενία και την Τσεχική Δημοκρατία, καθώς και την Κύπρο και τη Μάλτα. Ο δρόμος για την ολοκλήρωση της διαδικασίας διεύρυνσης ανοίγει το 2000, με τη συνθήκη της Νίκαιας, η οποία τροποποιεί τους κανόνες ψηφοφορίας της ΕΕ.
Την 1 Ιανουαρίου 1999 έντεκα χώρες (στις οποίες θα προστεθεί και η Ελλάδα το 2001) υιοθετούν το Ευρώ ως το κοινό τους νόμισμα. Αρχικά το νέο αυτό νόμισμα θα χρησιμοποιείται μόνο για εμπορικές και χρηματοπιστωτικές συναλλαγές. Οι χώρες της ζώνης του Ευρώ εκείνη την εποχή είναι: Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία και Φινλανδία. Η Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σουηδία αποφασίζουν προς το παρόν να μην συμμετέχουν. Τα πρώτα χαρτονομίσματα και κέρματα του Ευρώ κυκλοφορούν την 1 Ιανουαρίου 2002. Το τύπωμα, η κοπή και η διανομή τους σε δώδεκα χώρες είναι μια λογιστική ενέργεια μεγάλης κλίμακας. Ο αριθμός των κερμάτων που τίθενται σε κυκλοφορία υπερβαίνει τα 80 δισ. Τα χαρτονομίσματα είναι ομοιόμορφα για όλες τις χώρες. Τα κέρματα έχουν μία ομοιόμορφη όψη, στην οποία αναγράφεται η αξία του κέρματος, ενώ στην άλλη όψη απεικονίζεται ένα εθνικό έμβλημα. Όλα τα κέρματα κυκλοφορούν ελεύθερα. Σήμερα πλέον μας φαίνεται π.χ. φυσικό ότι πληρώνουμε ένα εισιτήριο του μετρό στη Μαδρίτη χρησιμοποιώντας ένα φινλανδικό (ή οποιοδήποτε άλλο) κέρμα.
Την 1η Μαΐου του 2004 προσχωρούν επίσημα στην ΕΕ οκτώ χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης — η Εσθονία, η Λεττονία, η Λιθουανία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Σλοβακία, η Σλοβενία και η Τσεχική Δημοκρατία, καθώς και η Κύπρος και η Μάλτα. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη διεύρυνση της ΕΕ που σηματοδότησε το τέλος της διχοτόμησης της Ευρώπης που είχε αποφασιστεί από τις μεγάλες δυνάμεις πριν από 60 χρόνια στη Γιάλτα. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία προσχωρούν και αυτές στην ΕΕ το 2007, αυξάνοντας τον αριθμό των κρατών-μελών σε 27.
Τον Οκτώβριο του 2004 τα 25 πλέον κράτη μέλη υπογράφουν επίσης τη Συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης. Σκοπός του είναι η απλούστευση της δημοκρατικής διαδικασίας λήψης των αποφάσεων και της διαχείρισης της ΕΕ των 25 και πλέον κρατών μελών. Στο Σύνταγμα προβλέπεται επίσης η δημιουργία του αξιώματος του Ευρωπαίου Υπουργού Εξωτερικών. Το Σύνταγμα πρέπει να κυρωθεί από το σύνολο των 25 κρατών μελών προτού τεθεί σε ισχύ.Τα αρνητικά αποτελέσματα στα δημοψηφίσματα που ακολουθούν σε διάφορες χώρες για την κύρωση της Συντάγματος οδήγησαν στη δρομολόγηση μιας «περιόδου προβληματισμού» σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης. Η περίοδος αυτή αναμενόταν να καταστήσει δυνατή τη διεξαγωγή μιας ευρείας συζήτησης με τους Ευρωπαίους πολίτες. Κατά τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουνίου 2007, τα κράτη-μέλη αποφάσισαν τελικά να δημιουργηθεί μια «μεταρρυθμιστική συνθήκη» για την Ευρωπαϊκή Ένωση και όχι Συντάγματος. Η συνθήκη αυτή, που έμεινε γνωστή ως η Συνθήκη της Λισαβόνας, από την πρωτεύουσα της Πορτογαλίας, όπου και υπογράφηκε, είναι σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2009 .
Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 έφερε στην επιφάνεια ουσιαστικά προβλήματα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ενώ κατέδειξε και πόσο αλληλοεξαρτώμενες είναι οι οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανοίγοντας έτσι το επόμενο κεφάλαιο στην ιστορία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
