Κρίσιμες πρώτες ύλες: διασφάλιση ασφαλών και βιώσιμων αλυσίδων εφοδιασμού για το πράσινο και ψηφιακό μέλλον της ΕΕ

Η Επιτροπή προτείνει σήμερα ένα ολοκληρωμένο σύνολο δράσεων ώστε να διασφαλιστεί η πρόσβαση της ΕΕ σε ασφαλή, διαφοροποιημένο, προσιτό και βιώσιμο εφοδιασμό με κρίσιμες πρώτες ύλες. Οι κρίσιμες πρώτες ύλες είναι απαραίτητες για ένα ευρύ φάσμα στρατηγικών τομέων, όπως η βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών, η ψηφιακή βιομηχανία, η αεροδιαστημική και η άμυνα.

Η ζήτηση κρίσιμων πρώτων υλών προβλέπεται να αυξηθεί σημαντικά και η Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές, συχνά από σχεδόν μονοπωλιακούς προμηθευτές από τρίτες χώρες. Η ΕΕ πρέπει να μετριάσει τους κινδύνους που συνιστούν για τις αλυσίδες εφοδιασμού αυτές οι στρατηγικές εξαρτήσεις, προκειμένου να ενισχύσει την οικονομική της ανθεκτικότητα, όπως καταδεικνύεται από τις ελλείψεις στον απόηχο της νόσου Covid-19 και την ενεργειακή κρίση μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οι εξαρτήσεις αυτές μπορούν να υποσκάψουν τις προσπάθειες της ΕΕ να επιτύχει τους κλιματικούς και ψηφιακούς στόχους της.

Ο κανονισμός και η ανακοίνωση για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, που εκδίδονται σήμερα, αξιοποιούν τα πλεονεκτήματα και τις ευκαιρίες της ενιαίας αγοράς και των εξωτερικών εταιρικών σχέσεων της ΕΕ για τη διαφοροποίηση και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των αλυσίδων εφοδιασμού της ΕΕ σε κρίσιμες πρώτες ύλες. Η πράξη για τις κρίσιμες πρώτες ύλες βελτιώνει επίσης την ικανότητα της ΕΕ να παρακολουθεί και να μετριάζει τους κινδύνους διαταραχών και ενισχύει την κυκλικότητα και τη βιωσιμότητα.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε: «Η πράξη αυτή θα μας φέρει πιο κοντά στην υλοποίηση των κλιματικών φιλοδοξιών μας. Θα βελτιώσει σημαντικά τον καθαρισμό, την επεξεργασία και την ανακύκλωση των κρίσιμων πρώτων υλών εδώ στην Ευρώπη. Οι πρώτες ύλες είναι ζωτικής σημασίας για τεχνολογίες απαραίτητες για τη διττή μετάβασή μας, όπως η παραγωγή αιολικής ενέργειας, η αποθήκευση υδρογόνου ή οι μπαταρίες. Επίσης, ενισχύουμε τη συνεργασία μας με αξιόπιστους εμπορικούς εταίρους σε όλον τον κόσμο, ώστε να μειωθούν οι υφιστάμενες εξαρτήσεις της ΕΕ από λίγες ή και από μία μόνο χώρα. Είναι προς το αμοιβαίο συμφέρον μας να αυξήσουμε την παραγωγή με βιώσιμο τρόπο και ταυτόχρονα να εξασφαλίσουμε το υψηλότερο δυνατό επίπεδο διαφοροποίησης των αλυσίδων εφοδιασμού για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις.»

Σε συνδυασμό με τη μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και την πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών, τα μέτρα που ανακοινώνονται σήμερα για τις κρίσιμες πρώτες ύλες δημιουργούν ευνοϊκό κανονιστικό περιβάλλον για τις βιομηχανίες μηδενικών καθαρών εκπομπών και την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, όπως ανακοινώθηκε στο βιομηχανικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας.

Εσωτερικές δράσεις

Η πράξη για τις κρίσιμες πρώτες ύλες θα εφοδιάσει την ΕΕ με τα απαραίτητα εργαλεία για τη διασφάλιση της πρόσβασής της σε ασφαλή και βιώσιμο εφοδιασμό με κρίσιμες πρώτες ύλες, με τους εξής κυρίως τρόπους:

Καθορισμός συγκεκριμένων προτεραιοτήτων δράσης: Μαζί με έναν επικαιροποιημένο κατάλογο κρίσιμων πρώτων υλών, η πράξη παραθέτει έναν κατάλογο πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας, οι οποίες είναι απαραίτητες για τεχνολογίες σημαντικές για τις πράσινες και ψηφιακές φιλοδοξίες της Ευρώπης, αλλά και για αμυντικές και διαστημικές εφαρμογές, ενώ ταυτόχρονα είναι επιρρεπείς σε πιθανούς κινδύνους διατάραξης του εφοδιασμού στο μέλλον. Ο κανονισμός ενσωματώνει στο δίκαιο της ΕΕ τόσο τον κατάλογο των κρίσιμων πρώτων υλών όσο και τον κατάλογο πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας. Ο κανονισμός καθορίζει σαφή σημεία αναφοράς για την εγχώρια δυναμικότητα για όλες τις φάσεις της αλυσίδας εφοδιασμού πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας και για τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού της ΕΕ το 2030 το αργότερο:

-τουλάχιστον το 10 % της ετήσιας κατανάλωσης της ΕΕ για την εξόρυξη,

-τουλάχιστον το 40 % της ετήσιας κατανάλωσης της ΕΕ για την επεξεργασία,

-τουλάχιστον το 15 % της ετήσιας κατανάλωσης της ΕΕ για την ανακύκλωση,

-το ποσοστό της ετήσιας κατανάλωσης της Ένωσης για κάθε πρώτη ύλη στρατηγικής σημασίας, σε οποιοδήποτε στάδιο επεξεργασίας, που προέρχεται από μία μόνο τρίτη χώρα δεν θα υπερβαίνει το 65%.

Δημιουργία ασφαλών και ανθεκτικών αλυσίδων εφοδιασμού με κρίσιμες πρώτες ύλες στην ΕΕ: Η νομική πράξη θα μειώσει τον διοικητικό φόρτο και θα απλουστεύσει τις διαδικασίες αδειοδότησης για έργα κρίσιμων πρώτων υλών στην ΕΕ. Επιπλέον, επιλεγμένα στρατηγικά έργα θα λάβουν στήριξη για την πρόσβαση σε χρηματοδότηση και συντομότερες προθεσμίες αδειοδότησης (24 μήνες για τις άδειες εξόρυξης και 12 μήνες για τις άδειες επεξεργασίας και ανακύκλωσης). Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να αναπτύξουν εθνικά προγράμματα για την εξερεύνηση γεωλογικών πόρων.

Διασφάλιση της ικανότητας της ΕΕ να μετριάζει τους κινδύνους για τον εφοδιασμό: Για να διασφαλιστεί η ανθεκτικότητα των αλυσίδων εφοδιασμού, η πράξη προβλέπει την παρακολούθηση των αλυσίδων εφοδιασμού κρίσιμων πρώτων υλών και τον συντονισμό των αποθεμάτων πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας μεταξύ των κρατών μελών. Ορισμένες μεγάλες εταιρείες θα χρειαστεί να διενεργήσουν έλεγχο των αλυσίδων εφοδιασμού πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας, ο οποίος θα περιλαμβάνει προσομοίωση ακραίων καταστάσεων σε επίπεδο εταιρείας.

Επενδύσεις στην έρευνα, την καινοτομία και τις δεξιότητες:  Η Επιτροπή θα ενισχύσει την υιοθέτηση και τη διάδοση επαναστατικών τεχνολογιών στον τομέα των κρίσιμων πρώτων υλών. Επιπλέον, η δημιουργία μιας σύμπραξης δεξιοτήτων μεγάλης κλίμακας για τις κρίσιμες πρώτες ύλες και μιας Ακαδημίας Πρώτων Υλών θα προωθήσει την ανάπτυξη δεξιοτήτων χρήσιμων για το εργατικό δυναμικό των αλυσίδων εφοδιασμού με κρίσιμες πρώτες ύλες. Σε εξωτερικό επίπεδο, η Global Gateway θα χρησιμοποιηθεί ως μέσο υποβοήθησης των χωρών-εταίρων στην ανάπτυξη δυναμικότητας εξόρυξης και επεξεργασίας, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης δεξιοτήτων.

Προστασία του περιβάλλοντος μέσω της βελτίωσης της κυκλικότητας και της βιωσιμότητας των κρίσιμων πρώτων υλών: Η βελτίωση της ασφάλειας και της οικονομικής προσιτότητας των προμηθειών κρίσιμων πρώτων υλών πρέπει να συμβαδίζει με την επίταση των προσπαθειών για τον μετριασμό τυχόν δυσμενών επιπτώσεων, τόσο εντός της ΕΕ όσο και σε τρίτες χώρες, όσον αφορά τα εργασιακά δικαιώματα, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την προστασία του περιβάλλοντος. Οι προσπάθειες για τη βελτίωση της βιώσιμης ανάπτυξης αλυσίδων αξίας κρίσιμων πρώτων υλών θα συμβάλουν επίσης στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης σε τρίτες χώρες, καθώς και στη βιώσιμη διακυβέρνηση, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την επίλυση συγκρούσεων και την περιφερειακή σταθερότητα.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν και να εφαρμόσουν εθνικά μέτρα για τη βελτίωση της συλλογής αποβλήτων πλούσιων σε κρίσιμες πρώτες ύλες και να διασφαλίσουν την ανακύκλωσή τους προς δευτερογενείς κρίσιμες πρώτες ύλες. Τα κράτη μέλη και οι ιδιωτικοί φορείς εκμετάλλευσης θα πρέπει να διερευνήσουν τις δυνατότητες ανάκτησης κρίσιμων πρώτων υλών από τα απόβλητα ορυχείων τόσο από τις υπό εξέλιξη όσο και από παλαιότερες εξορυκτικές δραστηριότητες. Τα προϊόντα που περιέχουν μόνιμους μαγνήτες θα πρέπει να πληρούν απαιτήσεις κυκλικότητας και να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την ανακυκλωσιμότητά τους και την περιεκτικότητά τους σε ανακυκλωμένο υλικό.

Διεθνείς δεσμεύσεις

Διαφοροποίηση των εισαγωγών κρίσιμων πρώτων υλών της Ένωσης: Η ΕΕ δεν θα είναι ποτέ αυτάρκης όσον αφορά τον εφοδιασμό με τέτοιες πρώτες ύλες και θα συνεχίσει να βασίζεται στις εισαγωγές για το μεγαλύτερο μέρος της κατανάλωσής της. Ως εκ τούτου, το διεθνές εμπόριο είναι απαραίτητο για τη στήριξη της παγκόσμιας παραγωγής και τη διασφάλιση της διαφοροποίησης του εφοδιασμού. Η ΕΕ θα πρέπει να ενισχύσει την παγκόσμια συνεργασία της με αξιόπιστους εταίρους για την ανάπτυξη και τη διαφοροποίηση των επενδύσεων, την προώθηση της σταθερότητας στο διεθνές εμπόριο και την ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου για τους επενδυτές.Θα πρέπει ιδιαίτερα να επιδιώξει αμοιβαία επωφελείς εταιρικές σχέσεις με αναδυόμενες αγορές και αναπτυσσόμενες οικονομίες, ιδίως στο πλαίσιο της στρατηγικής της Global Gateway.

Η ΕΕ θα εντείνει τις εμπορικές δράσεις, μεταξύ άλλων με τη δημιουργία μιας ομάδας για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, για όλες τις ομόφρονες χώρες που επιθυμούν να ενισχύσουν τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, με την ενίσχυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ), με την επέκταση του δικτύου συμφωνιών διευκόλυνσης βιώσιμων επενδύσεων και συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών και με την εντατικοποίηση της επιβολής του νόμου για την καταπολέμηση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών.

Περαιτέρω ανάπτυξη στρατηγικών εταιρικών σχέσεων: Η ΕΕ θα συνεργαστεί με αξιόπιστους εταίρους για την προώθηση της δικής τους οικονομικής ανάπτυξης με βιώσιμο τρόπο μέσω της δημιουργίας αλυσίδων αξίας στις χώρες τους, προωθώντας παράλληλα ασφαλείς, ανθεκτικές, προσιτές και επαρκώς διαφοροποιημένες αλυσίδες αξίας για την ΕΕ.

Επόμενα βήματα

Ο προτεινόμενος κανονισμός θα συζητηθεί και θα συμφωνηθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης πριν από την έκδοση και την έναρξη ισχύος του.

Ιστορικό

Η πρωτοβουλία αυτή συνίσταται σε έναν κανονισμό και μια ανακοίνωση. Ο κανονισμός θεσπίζει ένα κανονιστικό πλαίσιο για την υποστήριξη της ανάπτυξης εγχώριας δυναμικότητας και την ενίσχυση της βιωσιμότητας και της κυκλικότητας των αλυσίδων εφοδιασμού κρίσιμων πρώτων υλών στην ΕΕ. Η ανακοίνωση προτείνει μέτρα για τη στήριξη της διαφοροποίησης των αλυσίδων εφοδιασμού μέσω νέων διεθνών εταιρικών σχέσεων αμοιβαίας στήριξης. Δίνεται επίσης έμφαση στη μεγιστοποίηση της συμβολής των εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ, σε πλήρη συμπληρωματικότητα με τη στρατηγική Global Gateway.

Η πράξη για τις κρίσιμες πρώτες ύλες προαναγγέλθηκε από την πρόεδρο κ. φον ντερ Λάιεν κατά την ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης το 2022, κατά την οποία ζήτησε να αντιμετωπιστεί η εξάρτηση της ΕΕ από εισαγόμενες κρίσιμες πρώτες ύλες μέσω της διαφοροποίησης και της διασφάλισης του εγχώριου και βιώσιμου εφοδιασμού με κρίσιμες πρώτες ύλες. Ανταποκρίνεται στη διακήρυξη των Βερσαλλιών του 2022 που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στην οποία περιγράφεται η στρατηγική σημασία των κρίσιμων πρώτων υλών για τη διασφάλιση της στρατηγικής αυτονομίας της Ένωσης και της ευρωπαϊκής κυριαρχίας. Ανταποκρίνεται επίσης στα συμπεράσματα της Διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης και στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από τον Νοέμβριο του 2021 σχετικά με μια στρατηγική της ΕΕ για τις κρίσιμες πρώτες ύλες.

Τα μέτρα βασίζονται στην αξιολόγηση κρισιμότητας του 2023, στην έκθεση ανάλυσης προοπτικών που επικεντρώνεται σε στρατηγικές τεχνολογίες, και στις δράσεις που δρομολογήθηκαν στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης του 2020 για τις κρίσιμες πρώτες ύλες. Η πρόταση που υποβάλλεται σήμερα στηρίζεται στο επιστημονικό έργο του Κοινού Κέντρου Ερευνών (ΚΚΕρ) της Επιτροπής. Μαζί με τη μελέτη ανάλυσης προοπτικών, το ΚΚΕρ ανανέωσε επίσης το σύστημα πληροφοριών για τις πρώτες ύλες, το οποίο παρέχει γνώσεις σχετικά με τις πρώτες ύλες, τόσο τις πρωτογενείς (από εξόρυξη, συγκομιδή κ.λπ.) όσο και τις δευτερογενείς, π.χ. από ανακύκλωση. Το εργαλείο αυτό παρέχει πληροφορίες για συγκεκριμένα υλικά, χώρες, τομείς και τεχνολογίες και περιλαμβάνει αναλύσεις για την προσφορά και τη ζήτηση, τόσο υφιστάμενη όσο και μελλοντική.

Η πράξη για τις κρίσιμες πρώτες ύλες υποβάλλεται παράλληλα με την πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών της ΕΕ, η οποία αποσκοπεί στην κλιμάκωση της παραγωγής βασικών τεχνολογιών με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα, δηλαδή μηδενικές καθαρές εκπομπές, για τη διασφάλιση ασφαλών, βιώσιμων και ανταγωνιστικών αλυσίδων εφοδιασμού για καθαρή ενέργεια με στόχο την επίτευξη των φιλοδοξιών της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια.

Πηγή και Φωτογραφία: greece.representation.ec.europa.eu