Στις 10 Νοεμβρίου, μετά από εβδομάδες διαπραγματεύσεων για τον μακροπρόθεσμο προυπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 και το εργαλείο ανάκαμψης από τον Covid-19, ύψους 750 δισ. ευρώ, το Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή κατέληξαν σε συμφωνία για δεσμευτικό χάρτης πορείας για την θέσπιση νέων πηγών εσόδων της ΕΕ. Εκτός από τη συνεισφορά για τη χρήση πλαστικών από το 2021, ο χάρτης πορείας περιλαμβάνει έναν ίδιο πόρο βασιζόμενο στο Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών, μια ψηφιακή εισφορά (από το 2024) και έναν ίδιο πόρο που βασίζεται στον φόρο επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών.

Διαβάστε περισσότερα: ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ με απλά λόγια

Τι είναι οι ίδιοι πόροι;

Οι χώρες της ΕΕ συνεισφέρουν σε έναν κοινό προϋπολογισμό της ΕΕ για να επιτύχουν κοινούς στόχους. Σε αντίθεση με τους εθνικούς προϋπολογισμούς, ο προϋπολογισμός της ΕΕ αποτελεί προϋπολογισμό επενδύσεων και δεν επιτρέπεται να παρουσιάζει έλλειμμα. Οι συνθήκες της ΕΕ ορίζουν ότι ο προϋπολογισμός της ΕΕ «χρηματοδοτείται στο ακέραιο από ίδιους πόρους».

Οι συγκεκριμένες πηγές εσόδων καθορίζονται από το Συμβούλιο, αποφασίζοντας ομόφωνα και μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και πρέπει να επικυρώνονται από κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά. Το σύστημα ιδίων πόρων παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητο τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, και το Κοινοβούλιο έχει από καιρό ζητήσει την επανεξέτασή του.

Ποιοι είναι οι υπάρχοντες ίδιοι πόροι;

Δεδομένου ότι ο προϋπολογισμός της ΕΕ πρέπει πάντα να είναι ισοσκελισμένος, το ετήσιο εισόδημο πρέπει να καλύπτει πλήρως τις ετήσιες δαπάνες.

Τα έσοδα της ΕΕ περιλαμβάνουν, προς το παρόν, τους ακόλουθους πόρους:

-Παραδοσιακοί ίδιοι πόροι (περιλαμβάνουν τους τελωνειακούς δασμούς, ενώ στο παρελθόν περιλάμβαναν τις εισφορές για την παραγωγή ζάχαρης. Το 2018, ανήλθαν στο 13% των συνολικών εσόδων από ίδιους πόρους).

-Ίδιοι πόροι που βασίζονται στον ΦΠΑ (μεταβίβαση προς την ΕΕ ενός ποσοστού του ΦΠΑ που εισπράττεται από τα κράτη μέλη. Το 2018, ανήλθαν στο 11% των συνολικών εσόδων από ίδιους πόρους).

-Ίδιοι πόροι που βασίζονται στο ΑΕΕ (εισφορά ενιαίου ποσοστού επί του ΑΕΕ των κρατών μελών. Το 2018, ανήλθαν στο 66% των συνολικών εσόδων από ίδιους πόρους).

-Λοιπά έσοδα στα οποία περιλαμβάνονται οι φόροι επί των αποδοχών του προσωπικού της ΕΕ, οι συνεισφορές από τρίτες χώρες για ορισμένα προγράμματα της ΕΕ και τα πρόστιμα που εισπράττονται από εταιρείες που παραβιάζουν τη νομοθεσία για τον ανταγωνισμό. Το 2018, ανήλθαν στο 10% των συνολικών εσόδων από ίδιους πόρους).

-Παραδοσιακοί ίδιοι πόροι (περιλαμβάνουν τους τελωνειακούς δασμούς, ενώ στο παρελθόν περιλάμβαναν τις εισφορές για την παραγωγή ζάχαρης συνήθως αντιπροσωπεύουν περίπου το 10% των εσόδων των ιδίων πόρων)

– Ίδιοι πόροι που βασίζονται στον ΦΠΑ (εταβίβαση προς την ΕΕ ενός ποσοστού του ΦΠΑ που εισπράττεται από τα κράτη μέλη, συνήθως αντιπροσωπεύουν επίσης περίπου το 10% των εσόδων )

-Ίδιοι πόροι που βασίζονται στο ΑΕΕ (εισφορά ενιαίου ποσοστού επί του ΑΕΕ των κρατών μελών, αντιπροσωπεύει περίπου το 70% των εσόδων από ίδιους πόρους )

-Λοιπά έσοδα στα οποία περιλαμβάνονται πρόστιμα σε εταιρείες που παραβιάζουν τη νομοθεσία της ΕΕ για τον ανταγωνισμό, συνεισφορές τρίτων χωρών σε ορισμένα προγράμματα της ΕΕ και φόρους στους μισθούς του προσωπικού της ΕΕ.

Επί του παρόντος, ορισμένες χώρες της ΕΕ (Αυστρία, Δανία, Γερμανία, Ολλανδία και Σουηδία) επωφελούνται από μόνιμη έκπτωση της συνεισφοράς τους στον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Πώς μεταρρυθμίζονται οι ίδιοι πόροι της ΕΕ;

Το Κοινοβούλιο τόνιζε την ανάγκη μεταρρύθμισης του συστήματος εσόδων της ΕΕ, ώστε να γίνει πιο διαφανές και δίκαιο, και προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι τρέχουσες προκλήσεις και να

επιτευχθούν απτά αποτελέσματα για τους Ευρωπαίους πολίτες.

Προκειμένου να μειωθεί το μερίδιο των συνεισφορών των κρατών μελών βάσει του ΑΕΕ και του ΦΠΑ, το Κοινοβούλιο απηύθυνε έκκληση για τη θέσπιση νέων ιδίων πόρων που αποσκοπούν στη στήριξη των στόχων πολιτικής της ΕΕ. Μετά τη διοργανική δεσμευτική συμφωνία, μια πηγή εσόδων που βασίζεται στα μη ανακυκλωμένα πλαστικά απορρίμματα συσκευασίας έχει τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2021. Αυτό έχει δώσει κίνητρα για τη μειωμένη χρήση πλαστικών μιας χρήσης, την ανακύκλωση και τονώνει την κυκλική οικονομία. Ένα καλάθι νέων ιδίων πόρων είναι στα σκαριά:

-πόροι που βασίζονται στο Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (έσοδα από το σύστημα που θέτει περιορισμούς στις ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου που μπορούν να εκπέμπουν οι ενεργοβόρες βιομηχανίες, οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας και οι αεροπορικές εταιρείες)

-πόροι που βασίζονται στη φορολογία ψηφιακών υπηρεσιών (διασφαλίζοντας τη δίκαιη φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας)

-πόροι που βασίζονται σε μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (επιβολή φόρου άνθρακα σε επιλεγμένα εισαγόμενα προϊόντα που θα εξασφαλίσει τη διατήρηση ίσων όρων ανταγωνισμού στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής)

-πόροι που βασίζονται στην επιβολή φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών (διασφαλίζοντας ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας καταβάλλει τον φόρο που του αναλογεί)

-πόροι συνδέονται με τον εταιρικό τομέα ή μια νέα κοινή βάση φορολογίας εταιρειών

Τον Μάιο του 2023, το Κοινοβούλιο ενέκρινε μια έκθεση που ζητά αξιολόγηση της διαδικασίας μεταρρύθμισης μέχρι στιγμής και προτείνει επίσης μερικές νέες ιδέες για πρόσθετες πηγές εσόδων, όπως ο φόρος στα περιουσιακά στοιχεία κρυπτογράφησης. Οι ευρωβουλευτές θέλουν επίσης η Επιτροπή να παρουσιάσει μια νέα δέσμη προτάσεων «το αργότερο το τρίτο τρίμηνο του 2023».

Τι οφέλη θα αποφέρει η μεταρρύθμιση του συστήματος ιδίων πόρων;

Αυτές οι νέες πηγές εσόδων θα επιτρέψει την αποπληρωμή του δανείου που έλαβαν από κοινού οι χώρες της ΕΕ από την αγορά για να χρηματοδοτήσουν την ανάκαμψη της ΕΕ από τον Covid-19. Χωρίς νέους ίδιους πόρους, η χρηματοδότηση του μέσου ανάκαμψης θα χρειαστεί να εξασφαλιστεί μέσω περαιτέρω περικοπών στα προγράμματα της ΕΕ και/ή αυξημένων συνεισφορών των κρατών μελών με βάση το ΑΕΕ. Οι ευρωβουλευτές υποστηρίζουν επίσης ότι η αύξηση των επιτοκίων ασκεί μεγαλύτερη πίεση στον προϋπολογισμό της ΕΕ καθώς το κόστος δανεισμού αυξάνεται.

Το Κοινοβούλιο θέλει να διασφαλίσει ότι το κόστος της ανάκαμψης δεν θα επιβαρύνει τους φορολογουμένους αλλά τους τεχνολογικούς γίγαντες, τους φοροδιαφεύγοντες, τους μεγάλους ρυπαίνοντες και γενικότερα όσους δεν καταβάλλουν το μερίδιο που τους αναλογεί.

Το νέο σύστημα ιδίων πόρων μπορεί να διασφαλίσει την καλύτερη ενσωμάτωση των προτεραιοτήτων της ΕΕ – όπως είναι η Πράσινη Συμφωνία και η ψηφιακή μεταμόρφωση – στον προϋπολογισμό. Επιπλέον, οι νέοι ίδιοι πόροι ενισχύουν τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς και μείωνουν την εξάρτηση από τις εθνικές συνεισφορές με βάση το ΑΕΕ.