Ο συνολικός αριθμός πολιτών τρίτων χωρών που διαμένουν εντός της ΕΕ από την 1η Ιανουαρίου 2021 ήταν 23,7 εκατομμύρια, σύμφωνα με τη Eurostat, τη στατιστική υπηρεσία της ΕΕ. Αυτό αντιπροσωπεύει το 5,3% του πληθυσμού της ΕΕ. Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, η πλειονότητα των αλλοδαπών ήταν εκτός ΕΕ.

Διαβάστε περισσότερα για τη μετανάστευση στην Ευρώπη.

Τι είναι η μετανάστευση

Η μετανάστευση είναι η μετακίνηση ανθρώπων από το ένα μέρος στο άλλο, για να εγκατασταθούν σε μια νέα τοποθεσία. Η μετανάστευση μπορεί να είναι εκούσια ή ακούσια και μπορεί να συμβεί για διάφορους διαφορετικούς λόγους, συμπεριλαμβανομένων οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών ζητημάτων.

Λόγοι μετανάστευσης: Παράγοντες απώθησης και έλξης

Οι παράγοντες απώθησης είναι οι λόγοι που ωθούν κάποιον να φύγει από ένα μέρος (χώρα προέλευσης). Οι παράγοντες έλξης είναι οι λόγοι που ελκύουν τους εν δυνάμει μετανάστες ή πρόσφυγες προς μια συγκεκριμένη περιοχή. Υπάρχουν τρεις σημαντικοί παράγοντες απώθησης και έλξης.

Κοινωνικοπολιτικοί παράγοντες

Οι εθνικές, θρησκευτικές, φυλετικές, πολιτικές και πολιτιστικές διώξεις ωθούν τους ανθρώπους να φύγουν από τη χώρα τους. Ένας σημαντικός παράγοντας είναι ο πόλεμος ή (η απειλή) σύγκρουσης και η δίωξη της κυβέρνησης. Όσοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη χώρα τους λόγω ένοπλων συγκρούσεων, παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή διώξεων θεωρούνται συνήθως ανθρωπιστικοί πρόσφυγες. Αυτό θα επηρεάσει τη χώρα εγκατάστασή τους, καθώς ορισμένες χώρες υιοθετούν πιο φιλελεύθερη προσέγγιση όσον αφορά την αποδοχή ανθρωπιστικών προσφύγων απ’ ό,τι άλλες. Τα άτομα αυτά είναι πιθανό να μεταβούν στην πλησιέστερη ασφαλή χώρα που δέχεται αιτούντες άσυλο.

Τα τελευταία χρόνια, οι άνθρωποι καταφεύγουν σε μεγάλους αριθμούς στην Ευρώπη από συγκρούσεις, τρόμο και διώξεις στο σπίτι. Από τους 384.245 αιτούντες άσυλο στους οποίους χορηγήθηκε καθεστώς προστασίας στην ΕΕ το 2022, πάνω από το ένα τέταρτο προέρχονταν από την κατεστραμμένη από τον πόλεμο Συρία, με το Αφγανιστάν και τη Βενεζουέλα στη δεύτερη και τρίτη θέση αντίστοιχα.

Διαβάστε περισσότερα για αιτούνες άσυλο στην ΕΕ.

Δημογραφικοί και οικονομικοί παράγοντες

Η δημογραφική αλλαγή καθορίζει τον τρόπο μετακίνησης και μετεγκατάστασης των ατόμων. Ένας αυξανόμενος ή συρρικνώμενος, γηράσκων ή νεανικός πληθυσμός έχει αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη και τις ευκαιρίες απασχόλησης στις χώρες καταγωγής ή στις πολιτικές μετανάστευσης των χωρών προορισμού.

Η δημογραφική και οικονομική μετανάστευση σχετίζεται με το φτωχό εργασιακό επίπεδο, υψηλή ανεργία και τη συνολική κατάσταση της οικονομίας μιας χώρας. Στους παράγοντες έλξης συμπεριλαμβάνονται οι υψηλότεροι μισθοί, οι καλύτερες ευκαιρίες απασχόλησης, το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο και οι ευκαιρίες εκπαίδευσης. Εάν οι οικονομικές συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές και κινδυνεύουν να υποχωρήσουν, ένας μεγαλύτερος αριθμός ατόμων ενδέχεται να μεταναστεύσει σε χώρες με καλύτερες προοπτικές.

Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας του ΟΗΕ, οι μετανάστες εργαζόμενοι – που ορίζονται ως άτομα που μεταναστεύουν με σκοπό να εργαστούν – ανήλθαν σε περίπου 169 εκατομμύρια παγκοσμίως το 2019 και αντιπροσώπευαν πάνω από τα δύο τρίτα των διεθνών μεταναστών. Πάνω από τα δύο τρίτα του συνόλου των μεταναστών εργαζομένων ήταν συγκεντρωμένοι σε χώρες υψηλού εισοδήματος.

Περιβαλλοντική και κλιματική μετανάστευση

Το περιβάλλον υπήρξε πάντα αιτία πληθυσμιακών μετακινήσεων εξαιτίας περιβαλλοντικών αλλαγών, όπως είναι οι πλημμύρες, οι τυφώνες και οι σεισμοί. Ωστόσο, το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής αναμένεται να επιδεινώσει ακραία καιρικά φαινόμενα, το οποίο σημαίνει ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι ίσως χρειαστεί να εγκαταλείψουν τη χώρα τους στο μέλλον.

Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ), περιβαλλοντικοί μετανάστες είναι «τα άτομα που, εξαιτίας εξαναγκαστικών αιτιών, ξαφνικών ή σταδιακών αλλαγών στο περιβάλλον οι οποίες επηρεάζουν δυσμενώς τις ζωές ή τις συνθήκες διαβίωσής τους, είναι υποχρεωμένα να εγκαταλείψουν τις εστίες τους ή το επιλέγουν – είτε προσωρινά, είτε μόνιμα- και τα οποία μετακινούνται μέσα στα όρια της χώρας τους ή διασυνοριακά».

Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ο ακριβής αριθμός των περιβαλλοντικών μεταναστών ανά τον κόσμο. Οι εκτιμήσεις κυμαίνονται από 25 εκατομμύρια έως 1 δισεκατομμύριο έως το έτος 2050.

Πώς αντιμετωπίζει η ΕΕ αυτές τις αιτίες;

Ευκολότερη πρόσβαση στις νόμιμες οδούς για τους μετανάστες εργαζομένους

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενθαρρύνει τη νόμιμη μετανάστευση για να αντιμετωπίσει τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού, να καλύψει τα κενά δεξιοτήτων και να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη. Αυτά περιλαμβάνουν:

-Η μπλε κάρτα της ΕΕ: άδεια εργασίας και διαμονής που επιτρέπει σε πολίτες τρίτων χωρών να εργάζονται και να ζουν σε χώρα της ΕΕ, υπό την προϋπόθεση ότι διαθέτουν πτυχίο ή ισοδύναμο προσόν, και προσφορά εργασίας που πληροί ένα κατώτατο όριο μισθού.

-Η Ενιαία Άδεια: μια συνδυασμένη άδεια εργασίας και διαμονής, που εκδίδεται για διάστημα έως δύο ετών από τη χώρα της Ε.Ε.

-Καθεστώς επί μακρόν διαμένοντος ΕΕ: επιτρέπει σε άτομα εκτός ΕΕ να μείνουν, να εργάζονται και να μετακινούνται ελεύθερα στην ΕΕ για αόριστο χρονικό διάστημα.

Διαβάστε περισσότερα σχετικά με τους νομικούς τρόπους εργασίας στην ΕΕ.

Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο

Η αποτελεσματική διαχείριση της μετανάστευσης για την αντιμετώπιση των αιτούντων άσυλο και την προστασία των εξωτερικών συνόρων αποτελεί προτεραιότητα της ΕΕ εδώ και πολλά χρόνια. Τον Απρίλιο του 2023, το Κοινοβούλιο ενέκρινε τη θέση του για το Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο και τώρα θα ξεκινήσει συνομιλίες με τις χώρες της ΕΕ με στόχο να ολοκληρωθούν έως τον Φεβρουάριο του 2024. Το Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο καθορίζει βελτιωμένες και ταχύτερες διαδικασίες σε όλο το άσυλο της ΕΕ και σύστημα μετανάστευσης.

Το νέο σύμφωνο είναι μια αναθεώρηση του κανονισμού του Δουβλίνου, ο οποίος καθορίζει τη χώρα που είναι υπεύθυνη για τη διεκπεραίωση κάθε αιτήματος ασύλου. Το προτεινόμενο σύστημα ενθαρρύνει τις ευέλικτες συνεισφορές από τις χώρες της ΕΕ, που κυμαίνονται από τη μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο από τη χώρα πρώτης εισόδου έως την επιστροφή ατόμων που θεωρείται ότι δεν έχουν δικαίωμα διαμονής. Το νέο σύστημα βασίζεται σε εθελοντική συνεργασία και ευέλικτες μορφές υποστήριξης, οι οποίες θα μπορούσαν να γίνουν απαιτήσεις σε περιόδους πίεσης.

Διαβάστε περισσότερα για την απάντηση της ΕΕ στην πρόκληση των μεταναστών.