Γιατί η Επιτροπή έλαβε επείγοντα μέτρα;

Οι επιστήμονες πρόσφατα διαπίστωσαν ότι το απόθεμα ήταν σε πολύ χειρότερη κατάσταση από ό,τι αναμενόταν. Το εν λόγω απόθεμα βρίσκεται, εδώ και δύο χρόνια, κάτω από τα ασφαλή βιολογικά όρια και θα παραμείνει στο ίδιο επίπεδο, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, ακόμη και εάν δεν αλιευτεί καθόλου. Το απόθεμα κατανέμεται ευρέως στη Βαλτική θάλασσα και όλα τα κράτη μέλη της περιοχής συμμετέχουν στον εν λόγω τύπο αλιείας. Στις αρχές του έτους, η Επιτροπή κάλεσε τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα. Κάποια κράτη μέλη έλαβαν μέτρα, ενώ άλλα όχι. Αντιμέτωπη με τον επείγοντα χαρακτήρα της κατάστασης και υπό το πρίσμα της τελευταίας επιστημονικής αξιολόγησης, η Επιτροπή αποφάσισε να λάβει μέτρα σε ενωσιακό επίπεδο.

Ποια είναι λοιπόν τα επείγοντα αυτά μέτρα;

Απαγορεύεται η στοχευμένη αλιεία γάδου στις περιοχές όπου απαντά ο γάδος της Ανατολικής Βαλτικής, δηλαδή στις περιοχές ICES 24-26. Αντιστρόφως, δεν υπόκεινται στην απαγόρευση οι περιοχές στις οποίες υπάρχει μικρή παρουσία του γάδου της Ανατολικής Βαλτικής, δηλαδή οι περιοχές 27-32 και τα ρηχά παράκτια ύδατα της περιοχής 24.

Έχουμε προτείνει αναλογικά μέτρα με παρεκκλίσεις για τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα σε δύο τύπους αλιείας. Στην πελαγική αλιεία, οι ποσότητες των αναπόφευκτων παρεμπιπτόντων αλιευμάτων γάδου, τα οποία δεν μπορούν να ταξινομηθούν επί του σκάφους, είναι πολύ μικρές. Κατά συνέπεια, προβλέπεται παρέκκλιση από την απαγόρευση όσον αφορά τον εν λόγω τύπο αλιείας, διότι διαφορετικά θα καθίστατο αδύνατη η άσκηση αλιευτικών δραστηριοτήτων. Ομοίως, στο πλαίσιο της παράκτιας αλιείας μικρής κλίμακας, όπου χρησιμοποιούνται αδρανή εργαλεία για την αλίευση, κυρίως πλατύψαρων, όπως η ευρωπαϊκή χωματίδα, η χωματίδα και το καλκάνι, σημειώνονται κάποιες ποσότητες παρεμπιπτόντων αλιευμάτων γάδου. Στο πλαίσιο του ως άνω τύπου αλιείας θα πρέπει να επιτραπεί η εκφόρτωση κάποιων από τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα και, ως εκ τούτου, να χορηγηθεί παρέκκλιση από την απαγόρευση. Ωστόσο, θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια για ελαχιστοποίηση των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων αυτού του είδους, ενώ η συνολική αλιευτική προσπάθεια δεν θα πρέπει να αυξηθεί. Ως εκ τούτου, τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα στην περίπτωση αυτή περιορίζονται στο 10 % των αλιευμάτων, και ο αριθμός των σκαφών που επιτρέπεται να εκφορτώνουν τα εν λόγω παρεμπίπτοντα αλιεύματα θα πρέπει να παραμείνει σταθερός σε σύγκριση με τους τελευταίους 18 μήνες.

Οι τύποι αλιείας που υπόκεινται στην απαγόρευση και στους οποίους δεν έχει χορηγηθεί παρέκκλιση θα πρέπει να απορρίπτουν όλα τα αλιεύματα γάδου της Ανατολικής Βαλτικής.

Για ποιους λόγους η Επιτροπή επέτρεψε τη λήψη τόσο δραστικών μέτρων;

Το άρθρο 12 του κανονισμού 1380/2013 για την κοινή αλιευτική πολιτική προβλέπει ότι όταν υπάρχουν ενδείξεις σοβαρής απειλής για τη διατήρηση ενός αποθέματος που απαιτούν άμεση λήψη μέτρων, η Επιτροπή μπορεί να λαμβάνει έκτακτα μέτρα για την άμβλυνση των επιπτώσεων της απειλής. Με βάση την ίδια λογική, το πολυετές σχέδιο για την αλιεία στη Βαλτική θάλασσα υποχρεώνει την ΕΕ να λαμβάνει διορθωτικά μέτρα όταν η βιομάζα ενός αποθέματος είναι κάτω από τα ασφαλή βιολογικά όρια. Τα εν λόγω διορθωτικά μέτρα μπορούν να συνίστανται στην αναστολή της στοχευμένης αλιείας και στη λήψη έκτακτων μέτρων από τα κράτη μέλη και/ή την Επιτροπή.

Είναι ήδη Ιούλιος. Γιατί η Επιτροπή δεν έλαβε έκτακτα μέτρα νωρίτερα μέσα στη χρονιά;

Η Επιτροπή μπορεί να λάβει μέτρα μόνο βάσει επιστημονικών στοιχείων. Το Διεθνές Συμβούλιο Εξερεύνησης της Θάλασσας (ICES) δημοσίευσε τα επιστημονικά στοιχεία σχετικά με την κατάσταση στις 29 Μαΐου, και έκτοτε η Επιτροπή προέβη στην ταχεία ανάληψη δράσης.

Το Διεθνές Συμβούλιο Εξερεύνησης της Θάλασσας (ICES) αναφέρει ότι ο αντίκτυπος των έκτακτων μέτρων είναι οριακός. Αξίζει λοιπόν να ληφθούν έκτακτα μέτρα για το 2019;

Το ICES δηλώνει ότι η λήψη έκτακτων μέτρων το 2019 θα οδηγήσει σε εκτιμώμενη αύξηση της βιομάζας του αποθέματος κατά περίπου 4 % το 2020 σε σύγκριση με το σενάριο μη ανάληψης δράσης. Στην τελευταία περίπτωση, το ICES εκτιμά ότι η βιομάζα του αποθέματος θα μειωθεί κατά -2 % το 2020. Επιπλέον, το ICES αναφέρει ρητά ότι «η αλιεία σε οποιοδήποτε επίπεδο στοχεύει τις μικρές εναπομένουσες ποσότητες γάδου εμπορεύσιμου μεγέθους (> 35cm), με αποτέλεσμα την περαιτέρω επιδείνωση της δομής του αποθέματος και τη μείωση του αναπαραγωγικού του δυναμικού». Ως εκ τούτου, δεν τίθεται θέμα αναμονής, καθώς κάτι τέτοιο θα επιδείνωνε ακόμη περισσότερο το σημείο εκκίνησης το 2020.

Το ICES αναφέρει ότι ο γάδος της Ανατολικής Βαλτικής πεθαίνει κυρίως εξαιτίας παραγόντων εκτός της αλιείας. Τι νόημα έχει τότε η απαγόρευση της αλιείας;

Πράγματι, το ICES εκτιμά ότι η φυσική θνησιμότητα, δηλαδή οι παράγοντες θνησιμότητας εκτός της αλιείας, είναι περίπου τρεις φορές σημαντικότεροι από τη θνησιμότητα λόγω της αλιείας. Ως εκ τούτου, είναι προφανές ότι πρέπει να υιοθετηθεί μια πιο ολοκληρωμένη και μακροπρόθεσμη προσέγγιση. Αυτό, ωστόσο, δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως δικαιολογία για να μην αναληφθεί δράση όσον αφορά τον ως άνω τύπο αλιείας, που είναι ο παράγοντας τον οποίο ελέγχουμε πλήρως και ο οποίος επί δεκαετίες έχει συμβάλει στη διαμόρφωση της σημερινής κατάστασης.

Χρειάζεται η λήψη μακροπρόθεσμων μέτρων για το απόθεμα γάδου. Ποια είναι τα επόμενα βήματα μετά τη λήξη των έκτακτων μέτρων στο τέλος του έτους;

Πράγματι, η κατάσταση του αποθέματος γάδου της ανατολικής Βαλτικής χρήζει μακροπρόθεσμης και ολοκληρωμένης προσέγγισης. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, τα έκτακτα μέτρα μπορούν να έχουν μέγιστη διάρκεια έξι μηνών και έπειτα μπορούν να παραταθούν μία φορά για το πολύ άλλους έξι μήνες, εφόσον εξακολουθούν να πληρούνται οι προϋποθέσεις.

Όσον αφορά την αλιεία, το υφιστάμενο πολυετές σχέδιο του 2016 παρέχει τους απαραίτητους κανόνες σε βάθος χρόνου. Πράγματι, όσο ένα απόθεμα βρίσκεται κάτω από τα ασφαλή βιολογικά όρια, πρέπει να λαμβάνονται όλα τα κατάλληλα διορθωτικά μέτρα για να εξασφαλιστεί η ταχεία επιστροφή του σε ασφαλή βιολογικά επίπεδα. Στις περιπτώσεις αυτές, οι ετήσιες ποσοστώσεις πρέπει να καθορίζονται στο χαμηλότερο τμήμα του εύρους που παρέχουν οι επιστημονικές γνωμοδοτήσεις και να λαμβάνονται περαιτέρω διορθωτικά μέτρα. Τα πρόσθετα μέτρα μπορεί να συνίστανται σε περαιτέρω μειώσεις της ποσόστωσης, σε εποχιακές ή μόνιμες απαγορεύσεις αλιείας, σε τροποποιήσεις των επιτρεπόμενων τύπων εργαλείων ή των αλιευτικών τεχνικών.

Πόσοι στόλοι και πόσα σκάφη επηρεάζονται από τα εν λόγω έκτακτα μέτρα;

Όλα τα κράτη μέλη που βρέχονται από τη Βαλτική θάλασσα συμμετέχουν, σε διαφορετικό βαθμό, στην αλιεία γάδου της Ανατολικής Βαλτικής. Επίσης, τα έκτακτα μέτρα καλύπτουν τις περιοχές όπου παρατηρείται σημαντική αφθονία γάδου, οι οποίες βρίσκονται στο νότιο τμήμα της Βαλτικής θάλασσας. Εκτιμάται ότι οι συνολικές οικονομικές επιπτώσεις είναι περιορισμένες, καθώς η συνολική εξάρτηση από τον γάδο της Ανατολικής Βαλτικής είναι χαμηλή. Υπάρχουν, ωστόσο, σημαντικές διαφορές από το ένα κράτος μέλος στο άλλο και από το ένα τμήμα του στόλου στο άλλο. Περισσότερο επηρεάζονται οι στόλοι που στοχεύουν συνήθως τον γάδο, δεν διαθέτουν την ευελιξία να ανακατευθύνουν τον τύπο αλιείας τους και αντιμετωπίζουν ήδη διαρθρωτικές δυσκολίες.

Υπάρχουν τρόποι αποζημίωσης των αλιέων για την οικονομική ζημία που υφίστανται;

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ) προβλέπει τη δυνατότητα αποζημίωσης, υπό ορισμένες προϋποθέσεις και εντός συγκεκριμένων ορίων, για οικονομικές ζημίες λόγω προσωρινής αδυναμίας άσκησης αλιευτικών δραστηριοτήτων («προσωρινή παύση»). Η αδυναμία άσκησης αλιευτικών δραστηριοτήτων λόγω έκτακτων μέτρων που θεσπίστηκαν από κράτος μέλος ή από την Επιτροπή αποτελεί περίπτωση επιλέξιμη για το καθεστώς αποζημίωσης.

Πηγή: https://balticeye.org/en/fisheries/fewer-large-cod/