Ο  Ismoil*, 41 ετών, βρίσκεται στην πολύβουη πόλη Dushanbe, καθισμένος στην αίθουσα αναμονής του γραφείου για τους πρώην φυλακισμένους, μιας πρωτοβουλίας που χρηματοδοτεί η ΕΕ και υλοποιεί η γερμανική ένωση εκπαίδευσης ενηλίκων, DVV International. Τα χέρια του μαρτυρούν σκληρή δουλειά πολλών ετών, η οποία τον έχει γεράσει πρόωρα.

Όταν ο Ismoil τελείωσε το σχολείο, το 1992, απόκτησε άδεια οδήγησης ελπίζοντας να βρει μια δουλειά ως οδηγός. Ωστόσο, την ίδια χρονιά, ξεκίνησε ο εμφύλιος πόλεμος και αναγκάστηκε κι αυτός να πολεμήσει. Το 1998, όταν τελείωσε ο πόλεμος, το Τατζικιστάν είχε καταστραφεί και ο Ismoil βρέθηκε φυλακισμένος επειδή είχε λάβει μέρος στον πόλεμο.

Στη φυλακή, οι συνθήκες ήταν άθλιες· οι κρατούμενοι υποβάλονταν σε βασανιστήρια και όσοι κατάφεραν να επιβιώσουν το οφείλουν αποκλειστικά στα τρόφιμα που λάμβαναν από τις οικογένειές τους. Ο Ismoil ήταν υποχρεωμένος να εργάζεται στη φυλακή, περνώντας τις ημέρες του φυσώντας γυαλί, γεγονός που τελικά του δημιούργησε προβλήματα υγείας στους πνεύμονες.  Από τα 9 χρόνια στη φυλακή, ο Ismoil εργάστηκε τα 7 κερδίζοντας συνολικά 37 Somoni (περίπου 6 ευρώ).

Στη φυλακή ο Ismoil δέχθηκε την επίσκεψη Ιρανών παρατηρητών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίοι ήθελαν να πάρουν συνεντεύξεις από πρώην στρατιώτες του εμφυλίου πολέμου. Σε κάθε συνέντευξη ήταν παρόντες φύλακες, κι έτσι κανένας κρατούμενος δεν τολμούσε να μιλήσει για τις συνθήκες στη φυλακή. Ωστόσο, μετά από τις διοικητικές αλλαγές που έγιναν στο Τατζικιστάν το 2004, οι συνθήκες στις φυλακές βελτιώθηκαν.

Ο Ismoil βγήκε από τη φυλακή μετά από 9 χρόνια. Με την αποφυλάκιση σήμανε η ώρα της ελευθερίας του, αλλά παράλληλα και η ώρα της ανεργίας. Ο Ismoil είχε να παλέψει με το ότι δεν διέθετε επαγγελματική πείρα ή μόρφωση και ότι δεν υπήρχε ένα κοινωνικό δίκτυο στο οποίο να μπορεί να βασιστεί. Επιπλέον, ως πρώην φυλακισμένος, ήταν εύκολος στόχος για την αστυνομία.

Από έναν φίλο του μέσα στη φυλακή είχε ακούσει για τις υπηρεσίες που παρέχει το τμήμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κράτους δικαίου (BHR) του γραφείου για τους πρώην φυλακισμένους στην πόλη Dushanbe. Το πρόγραμμα υλοποιείται σε τέσσερεις πόλεις του Τατζικιστάν και παρέχει δωρεάν νομική και ψυχολογική στήριξη σε πρώην φυλακισμένους.  Προωθεί επίσης τους εξαρτημένους σε κέντρα αποτοξίνωσης από το αλκοόλ και απεξάρτησης από τα ναρκωτικά, προβλήματα πολύ συνηθισμένα μεταξύ των πρώην φυλακισμένων.  Παράλληλα, το πρόγραμμα προσπαθεί να βελτιώσει τις συνθήκες στις γυναικείες φυλακές Nurek, όσον αφορά το σωφρονιστικό προσωπικό αλλά και τις τροφίμους της φυλακής, καθώς και να προετοιμάσει όσους αποφυλακίζονται για τη νέα τους ζωή.

Στο γραφείο, ένας δικηγόρος και ένας ψυχολόγος είναι πάντα διαθέσιμοι για να παρέχουν υπηρεσίες στους πρώην φυλακισμένους. Η Zarrina Alimshoeva, η ψυχολόγος του κέντρου, λέει ότι οι πελάτες που δέχεται έχουν συνήθως ψυχολογικά τραύματα, είναι φοβισμένοι και έχουν χάσει την αυτοεκτίμησή τους. Δεν γνωρίζουν πώς να διαχειριστούν τα βιώματά τους στη φυλακή ή πού να ζητήσουν βοήθεια για τέτοια θέματα ή για νομικά ζητήματα. Το κέντρο παρέχει ψυχολογική στήριξη και νομικές συμβουλές, εφόσον του ζητηθεί. Η κυβέρνηση του Τατζικιστάν δεν διαθέτει σύστημα κοινωνικών υπηρεσιών για πρώην φυλακισμένους. Αντίθετα, το κέντρο βασίζεται στις καλές σχέσεις με το προσωπικό των φυλακών ώστε να στέλνονται στο γραφείο οι φυλακισμένοι που πρόκειται σύντομα να αποφυλακιστούν.

Οι υπηρεσίες που παρέχει η Zarrina και οι συνάδελφοί της άλλαξαν τη ζωή του Ismoil. «Όταν ήλθα στη Zarrina, ένοιωσα ότι μπορώ πάλι να ανοίξω τα φτερά μου.  Κάθε φορά που βρίσκομαι μπροστά σε μια πρόκληση, την προσπερνάω, ή τους τηλεφωνώ», λέει ο Ismoil.

Ο δικηγόρος του κέντρου κατάφερε να βοηθήσει τον Ismoil για να λάβει από το κράτος τα επιδόματα που δικαιούταν, και η Zarrina τον βοήθησε να ανακτήσει την αυτοπεποίθησή του.

Το αποτέλεσμα ήταν ότι ο Ismoil κατάφερε να βρει δουλειά ως δασοφύλακας και να συντηρεί τον εαυτό του. Αφότου ήλθε σε επαφή με το γραφείο του BHR δεν νοιώθει πλέον μόνος. «Μετά την αποφυλάκισή μου δεν είχα πια κανέναν φίλο. Τώρα όμως έχω δικηγόρο και ψυχολόγο, και τους βλέπω σαν φίλους μου», λέει ο Ismoil.

*Το Ismoil είναι φανταστικό όνομα, για να προστατευθεί η ταυτότητα του πραγματικού προσώπου.