Κράτος δικαίου: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάνει το επόμενο βήμα για την προστασία των δικαστών στην Πολωνία από τον πολιτικό έλεγχο

Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να προβεί στο επόμενο στάδιο της διαδικασίας επί παραβάσει κατά της Πολωνίας, διαδικασίας η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, αποστέλλοντας αιτιολογημένη γνώμη σχετικά με το νέο πειθαρχικό καθεστώς των Πολωνών δικαστών.

Στις 3 Απριλίου 2019 η Επιτροπή κίνησε την προαναφερόμενη διαδικασία επί παραβάσει για τον λόγο ότι το νέο πειθαρχικό καθεστώς υπονομεύει τη δικαστική ανεξαρτησία των Πολωνών δικαστών και δεν παρέχει τις αναγκαίες εγγυήσεις για την προστασία τους από τον πολιτικό έλεγχο, όπως επιτάσσει το Δικαστήριο της ΕΕ.

Συγκεκριμένα, το πολωνικό δίκαιο επιτρέπει την υποβολή των τακτικών δικαστών σε πειθαρχικές έρευνες, διαδικασίες και κυρώσεις βάσει του περιεχομένου των δικαστικών τους αποφάσεων, συμπεριλαμβανομένης της άσκησης του δικαιώματός τους βάσει του άρθρου 267 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) να ζητούν την έκδοση προδικαστικών αποφάσεων από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Επιπλέον, το νέο πειθαρχικό καθεστώς δεν εγγυάται την ανεξαρτησία ούτε την αμεροληψία του πειθαρχικού τμήματος του Ανώτατου Δικαστηρίου, το οποίο αποτελείται αποκλειστικά από δικαστές που επιλέγονται από το Εθνικό Δικαστικό Συμβούλιο, το οποίο διορίζεται από το πολωνικό κοινοβούλιο (Sejm). Επίσης, το νέο πειθαρχικό καθεστώς δεν διασφαλίζει ότι ένα δικαστήριο που «έχει συσταθεί νομίμως» θα αποφασίζει, σε πρώτο βαθμό, για πειθαρχικές διαδικασίες κατά τακτικών δικαστών. Αντ’ αυτού, εξουσιοδοτεί τον πρόεδρο του πειθαρχικού τμήματος να καθορίζει σε βάση ad-hoc και με σχεδόν απόλυτη διακριτική ευχέρεια το πρωτοβάθμιο πειθαρχικό δικαστήριο που θα εκδικάσει μια συγκεκριμένη υπόθεση. Το νέο καθεστώς δεν εγγυάται πλέον ότι οι υποθέσεις θα εκδικάζονται σε εύλογο χρονικό διάστημα, με συνέπεια να τελούν οι δικαστές διαρκώς υπό την απειλή εκκρεμών υποθέσεων και να θίγεται το δικαίωμα υπεράσπισης των δικαστών.

Η Πολωνία είχε προθεσμία 2 μηνών για να απαντήσει στα επιχειρήματα που πρόβαλλε η Επιτροπή στην προειδοποιητική της επιστολή. Έπειτα από διεξοδική ανάλυση της απάντησης των πολωνικών αρχών, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η απάντηση δεν αμβλύνει τις νομικές ανησυχίες. Η Επιτροπή αποφάσισε, επομένως, να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο της διαδικασίας επί παραβάσει.

Οι πολωνικές αρχές έχουν πλέον προθεσμία 2 μηνών για να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα ώστε να συμμορφωθούν με την παρούσα αιτιολογημένη γνώμη. Αν η Πολωνία δεν λάβει τα κατάλληλα μέτρα, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να παραπέμψει την υπόθεση στο Δικαστήριο της ΕΕ.

Ιστορικό

Το κράτος δικαίου είναι μία από τις κοινές αξίες στις οποίες έχει θεμελιωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση και την οποία ενστερνίζονται όλα τα κράτη μέλη. Κατοχυρώνεται καθαυτό στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το κράτος δικαίου είναι σημαντικό για τη λειτουργία της ΕΕ συνολικά, για παράδειγμα όσον αφορά την εσωτερική αγορά, τη συνεργασία στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων, και για να εξασφαλιστεί ότι οι εθνικοί δικαστές που είναι επίσης «δικαστές της ΕΕ» μπορούν να εκπληρώσουν τον ρόλο τους όσον αφορά τη διασφάλιση της εφαρμογής του δικαίου της ΕΕ και να συνεργάζονται σωστά με το Δικαστήριο της ΕΕ στο πλαίσιο των διαδικασιών έκδοσης προδικαστικών αποφάσεων. Οι ανακοινώσεις της Επιτροπής της 3ης Απριλίου και της 17ης Ιουλίου 2019 σχετικά με το κράτος δικαίου εξηγούν, αφενός, ποια είναι τα διαθέσιμα εργαλεία για την επιβολή του κράτους δικαίου και, αφετέρου, ποιες είναι οι δράσεις και οι προτάσεις της Επιτροπής για την περαιτέρω ενίσχυση της σχετικής εργαλειοθήκης.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μαζί με τα άλλα θεσμικά όργανα της Ένωσης και με τα κράτη μέλη, έχουν την ευθύνη, βάσει των Συνθηκών, να διασφαλίζουν τον σεβασμό του κράτους δικαίου ως θεμελιώδους αξίας της Ένωσης και να κατοχυρώνουν ότι η νομοθεσία, οι αξίες και οι αρχές της ΕΕ γίνονται σεβαστές.

Τα γεγονότα της Πολωνίας οδήγησαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ξεκινήσει διάλογο με την πολωνική κυβέρνηση τον Ιανουάριο του 2016 βάσει του πλαισίου για το κράτος δικαίου και, αργότερα, να ενεργοποιήσει τη διαδικασία του άρθρου 7 παράγραφος 1 της ΣΕΕ στις 20 Δεκεμβρίου 2017. Η διαδικασία βασίζεται στον συνεχή διάλογο μεταξύ της Επιτροπής και του ενδιαφερόμενου κράτους μέλους. Η Επιτροπή ενημερώνει τακτικά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.

Επιπλέον, στις 2 Ιουλίου 2018, η Επιτροπή κίνησε διαδικασία επί παραβάσει για τον πολωνικό νόμο περί του Ανώτατου Δικαστηρίου, λόγω των διατάξεών του σχετικά με τη συνταξιοδότηση και των επιπτώσεων τους στην ανεξαρτησία του Ανώτατου Δικαστηρίου. Στις 24 Σεπτεμβρίου 2018 η Επιτροπή αποφάσισε να παραπέμψει την υπόθεση στο Δικαστήριο της ΕΕ, που εξέδωσε την τελική του απόφαση στις 24 Ιουνίου 2019. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η μείωση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης των δικαστών του Ανώτατου Δικαστηρίου αντιβαίνει στο δίκαιο της ΕΕ και παραβιάζει την αρχή της ισοβιότητας των δικαστών και, επομένως, την αρχή της δικαστικής ανεξαρτησίας.

Στις 29 Ιουλίου 2017 η Επιτροπή κίνησε διαδικασία επί παραβάσει για τον πολωνικό νόμο περί της οργάνωσης των τακτικών δικαστηρίων, λόγω των διατάξεών του σχετικά με τη συνταξιοδότηση και των επιπτώσεων τους στην ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος. Η Επιτροπή αποφάσισε να παραπέμψει την υπόθεση στο Δικαστήριο της ΕΕ στις 20 Δεκεμβρίου 2017.

Πηγή: europa.eu