Φέτος είναι η 10η επέτειος του Χάρτη. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή δημοσιεύει επίσης έρευνα του Ευρωβαρόμετρου σχετικά με την ευαισθητοποίηση των πολιτών όσον αφορά τον Χάρτη. Xάρη στον Χάρτη, τα τελευταία δέκα χρόνια έχει αναπτυχθεί ένα πνεύμα θεμελιωδών δικαιωμάτων στο έργο των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Ωστόσο, ο Χάρτης δεν έχει αξιοποιηθεί ακόμα πλήρως από την αλυσίδα επιβολής του νόμου και η ευαισθητοποίηση των πολιτών παραμένει σε χαμηλά επίπεδα.

Ο πρώτος Αντιπρόεδρος, κ. Φρανς Τίμερμανς, δήλωσε σχετικά: «10 χρόνια μετά ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ανταποκρίνεται στον στόχο του. Αποτελεί το στήριγμα της ένωσης αξιών μας και θεσπίζει τα δικαιώματα, τις ελευθερίες και τις αρχές μας. Για να είναι αποτελεσματικότερος ο Χάρτης στη ζωή τους, οι άνθρωποι θα πρέπει να γνωρίζουν τα δικαιώματά τους και τους φορείς στους οποίους μπορούν να απευθυνθούν σε περίπτωση παραβίασης των εν λόγω δικαιωμάτων. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να διαδίδουμε όσα γνωρίζουμε για τον Χάρτη και να ενημερώνουμε τους ανθρώπους για όσα πραγματικά τους ανήκουν, ως Ευρωπαίους πολίτες.»

Η κ. Βιέρα Γιούροβα, Επίτροπος Δικαιοσύνης, Καταναλωτών και Ισότητας των Φύλων, πρόσθεσε: «Τα δικαστήρια παραπέμπουν στον Χάρτη, ο οποίος εφαρμόζεται από την ΕΕ μέσω των πρόσφατων πρωτοβουλιών της για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών. Ωστόσο, μόνο 1 στους 10 Ευρωπαίους γνωρίζουν τι είναι ο Χάρτης, γεγονός που καθιστά δύσκολη την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων του από τους πολίτες. Γι’ αυτόν τον λόγο καλώ τις εθνικές κυβερνήσεις, όλους τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών και τους υπερασπιστές των δικαιωμάτων να αναλάβουν δράση για να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση και για να καταστεί ο Χάρτης πραγματικότητα για όλους τους πολίτες.»

Η έκθεση δείχνει ότι οι Ευρωπαίοι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο πόσο σημαντικό είναι να διασφαλίζουν ότι οι πρωτοβουλίες τους συνάδουν με τον Χάρτη και η ΕΕ έχει εγκρίνει πολλές πρωτοβουλίες για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου, όπως για παράδειγμα ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων.

Οι εθνικές αρχές, καθώς και τα δικαστήρια, υποχρεούνται να εφαρμόζουν τον Χάρτη κατά την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου. Οι παραπομπές του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον Χάρτη έχουν αυξηθεί σημαντικά, συγκεκριμένα από 27 παραπομπές το 2010 σε 356 φορές το 2018. Τα εθνικά δικαστήρια παραπέμπουν επίσης στον Χάρτη στις αποφάσεις τους και απευθύνονται όλο και περισσότερο στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για καθοδήγηση.

Ωστόσο, ο Χάρτης δεν αξιοποιείται ακόμα στο έπακρο και η ευαισθητοποίηση των πολιτών παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, ιδίως σε εθνικό επίπεδο. Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης επισημαίνει την έλλειψη εθνικών πολιτικών για την προώθηση της ευαισθητοποίησης των πολιτών και της εφαρμογής του Χάρτη. Η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, που δημοσιεύτηκε, δείχνει ότι, αν και η κατάσταση έχει βελτιωθεί ελαφρώς από το 2012, μόνο 4 στους 10 πολίτες έχουν ακούσει για τον Χάρτη και μόνο 1 στους 10 γνωρίζει τι είναι. 6 στους 10 θα επιθυμούσαν περισσότερες πληροφορίες για τα δικαιώματα που θεσπίζει ο Χάρτης και για τους φορείς στους οποίους μπορούν να απευθυνθούν σε περίπτωση παραβίασης των δικαιωμάτων τους.

Σχετικά με την εφαρμογή του Χάρτη το 2018, η έκθεση αναφέρει βασικές πρωτοβουλίες της ΕΕ, για παράδειγμα:

-o προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος σε ενωσιακό επίπεδο (Ελάχιστα πρότυπα για τη διασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος),

-o προώθηση των εκλογικών δικαιωμάτων (Μέτρα για την προώθηση ελεύθερων και δίκαιων εκλογών, ανακοίνωση για την παραπληροφόρηση και έκκληση προς τους εκπροσώπους των επιγραμμικών πλατφορμών και της διαφημιστικής βιομηχανίας να αναλάβουν δράση για την αντιμετώπιση των ψευδών ειδήσεων) και

-o καταπολέμηση της παράνομης ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο (Παρακολούθηση του αντίκτυπου που έχει ο κώδικας δεοντολογίας στην καταπολέμηση της ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο).

Τέλος, η έκθεση δείχνει ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, ιδίως σε εθνικό επίπεδο. Η έλλειψη σεβασμού του κράτους δικαίου και της νομοθεσίας περί ασύλου αποτελούσε και εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα σε ορισμένες περιοχές της ΕΕ.

Φέτος, στις 12 Νοεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η φινλανδική Προεδρία της ΕΕ και ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα διοργανώσουν επετειακή διάσκεψη για τον εορτασμό της 10ης επετείου του Χάρτη. Οι συμμετέχοντες θα εξετάσουν τρόπους για να βελτιωθεί στην πράξη η χρήση του Χάρτη στα κράτη μέλη.

Ιστορικό

Με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, την 1η Δεκεμβρίου 2009, ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων κατέστη νομικά δεσμευτικός. Έκτοτε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει ετήσια έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του Χάρτη.

Οι ετήσιες εκθέσεις παρακολουθούν την πρόοδο σε τομείς στους οποίους η ΕΕ έχει αρμοδιότητα για την ανάληψη δράσης και καταδεικνύει πώς έχει ληφθεί υπόψη ο Χάρτης σε πραγματικές περιπτώσεις, ιδίως όταν προτείνεται νέα νομοθεσία της ΕΕ. Εξετάζει επίσης τον ρόλο που διαδραματίζουν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και οι αρχές των κρατών μελών για να καταστήσουν τα θεμελιώδη δικαιώματα πραγματικότητα στη ζωή των ανθρώπων.

Η Επιτροπή συνεργάζεται με τις αρμόδιες αρχές σε εθνικό, τοπικό και ενωσιακό επίπεδο για να παρέχει καλύτερη ενημέρωση στους πολίτες σχετικά με τα θεμελιώδη δικαιώματά τους και τους φορείς στους οποίους μπορούν να απευθυνθούν για βοήθεια σε περίπτωση παραβίασης των δικαιωμάτων τους. Πρακτικές πληροφορίες διατίθενται στη διαδικτυακή πύλη e–Justice.