Στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2018, ο πρόεδρος κ. Γιούνκερ ανήγγειλε τη συνολική επανεξέταση όλων των ρητρών «γέφυρας» που προβλέπονται στις Συνθήκες της ΕΕ. Κατόπιν τούτου, έχουν ήδη εκδοθεί τρεις ανακοινώσεις: για την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας (Σεπτέμβριος του 2018), για τη φορολογία (Ιανουάριος του 2019) και για την ενέργεια και το κλίμα (Απρίλιος του 2019). Η ανακοίνωση σχετικά με τις ρήτρες «γέφυρας» στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής είναι η τέταρτη.

Tα περισσότερα θέματα κοινωνικής πολιτικής στα οποία η ΕΕ έχει αρμοδιότητα για την ανάληψη δράσης υπόκεινται ήδη στη διαδικασία της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία. Το γεγονός αυτό κατέστησε δυνατή την ανάπτυξη, με την πάροδο των ετών, ενός ολοκληρωμένου κοινωνικού «κεκτημένου», για την προαγωγή του οποίου έχουν γίνει σημαντικά περαιτέρω βήματα κατά τη θητεία της παρούσας Επιτροπής. Ωστόσο, ένας πολύ περιορισμένος αριθμός θεμάτων εξακολουθεί να απαιτεί ομοφωνία μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και ειδικές νομοθετικές διαδικασίες, στις οποίες το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν διαδραματίζει ρόλο ισότιμο με αυτόν του Συμβουλίου, καθώς δεν διαθέτει δικαίωμα συναπόφασης.

Ο κ. Βάλντις Ντομπρόβσκις, αντιπρόεδρος της Επιτροπής αρμόδιος για το ευρώ και τον κοινωνικό διάλογο, καθώς και για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και την ένωση κεφαλαιαγορών, δήλωσε: «Για να αντεπεξέλθουμε στις ραγδαίες αλλαγές στην κοινωνία και τις αγορές εργασίας, θα χρειαστούμε, στο ενωσιακό επίπεδο, ταχείες, ευέλικτες και αποτελεσματικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής. Η σημερινή ανακοίνωση ανοίγει τη συζήτηση σχετικά με το πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις υφιστάμενες διατάξεις των Συνθηκών προς τον σκοπό αυτόν. Επικεντρώνεται στις περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει σαφής ενωσιακή προστιθέμενη αξία, με στόχο την προώθηση μιας νοοτροπίας συμβιβασμού και λήψης αποφάσεων που ανταποκρίνεται στις ανάγκες των πολιτών για μια δίκαιη ενιαία αγορά.»

Η κ. Μαριάν Τίσεν, επίτροπος αρμόδια για την απασχόληση, τις κοινωνικές υποθέσεις, τις δεξιότητες και την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού, δήλωσε: «Εντός της πολυμορφίας τους, όλα τα κράτη μέλη επιδιώκουν εντέλει μια δικαιότερη κοινωνία που βασίζεται στην ισότητα ευκαιριών και μια κοινωνική οικονομία της αγοράς που μπορεί να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις του μέλλοντος. Με δεδομένο ότι ο κόσμος της εργασίας μεταβάλλεται, πρέπει να μπορούμε να αξιοποιούμε πλήρως τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας για την αντιμετώπιση των κοινών μας προκλήσεων».

Το γεγονός ότι σε ορισμένους συναφείς τομείς πολιτικής συνυπάρχουν η ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία και η ομοφωνία έχει οδηγήσει σε ανομοιόμορφη ανάπτυξη του κεκτημένου στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής. Μολονότι τα πρότυπα προστασίας είναι συνολικά υψηλά και ολοκληρωμένα, υπάρχουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, κενά στην προστασία. Επιπλέον, οι ειδικές νομοθετικές διαδικασίες δεν απονέμουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ρόλο ισότιμο και εξέχοντα, με δικαίωμα συναπόφασης, παρά συχνά του απονέμουν γνωμοδοτικό μόνο ρόλο, παρότι εκπροσωπεί τους πολίτες που επωφελούνται άμεσα από την κοινωνική πολιτική της ΕΕ. Σε καιρούς ραγδαίων και ενίοτε θεμελιακών αλλαγών, είναι σημαντικότερο από ποτέ η ΕΕ να μπορεί να βρίσκει γρήγορα αποτελεσματικές πολιτικές απαντήσεις.

Με τη σημερινή ανακοίνωση, η Επιτροπή ξεκινά έναν διάλογο με θέμα την επέκταση της χρήσης της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής, ώστε, στα θέματα για τα οποία η ΕΕ διαθέτει ήδη αρμοδιότητα, να καταστεί η διαδικασία λήψης αποφάσεων πιο ταχεία, πιο ευέλικτη και πιο αποτελεσματική. Οι Συνθήκες της ΕΕ παρέχουν τη δυνατότητα αυτή για διάφορους ειδικούς τομείς (βλ. ιστορικό), μέσω των λεγόμενων ρητρών «γέφυρας». Οι ρήτρες αυτές επιτρέπουν τη μετάβαση από την ομοφωνία στην ειδική πλειοψηφία υπό ορισμένους όρους.

Ως πρώτο βήμα, λαμβάνοντας υπόψη τα πλεονεκτήματα και τις προκλήσεις κάθε περίπτωσης, η Επιτροπή προτείνει να εξεταστεί η χρήση της ρήτρας «γέφυρας» για να διευκολυνθεί η λήψη αποφάσεων στο πεδίο της απαγόρευσης των διακρίσεων. Με τον τρόπο αυτόν θα μπορούσε να αναπτυχθεί περαιτέρω η ίση προστασία έναντι των διακρίσεων. Επιπλέον, η χρήση της ρήτρας «γέφυρας» θα μπορούσε να εξεταστεί στο εγγύς μέλλον για την έκδοση συστάσεων στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης και της κοινωνικής προστασίας των εργαζομένων. Με τον τρόπο αυτόν θα μπορούσε να καθοδηγηθεί η διαδικασία εκσυγχρονισμού και σύγκλισης μεταξύ των συστημάτων κοινωνικής προστασίας.

Η μετάβαση σε ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία δεν αλλάζει τον ρόλο των συμμετεχόντων. Το πεδίο εφαρμογής και οι όροι για την άσκηση των αρμοδιοτήτων της ΕΕ παραμένουν άθικτα. Για παράδειγμα, τα κράτη μέλη θα εξακολουθήσουν να είναι αρμόδια να καθορίζουν τα χαρακτηριστικά των συστημάτων τους κοινωνικής προστασίας. Οι κοινωνικοί εταίροι θα διατηρήσουν τις αρμοδιότητές τους και οι εθνικές παραδόσεις κοινωνικού διαλόγου θα παραμείνουν ανέπαφες. Η δράση της Ένωσης θα εξακολουθήσει να επικεντρώνεται εκεί όπου είναι αναγκαία και μπορεί να αποφέρει σαφή οφέλη, όπως προβλέπεται από τις Συνθήκες.

Για την ενεργοποίηση της εν λόγω ρήτρας «γέφυρας», σύμφωνα με το άρθρο 48 παράγραφος 7 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, χρειάζεται ομόφωνη σχετική απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, να μη διατυπωθεί αντίθεση εθνικού κοινοβουλίου και να χορηγηθεί η έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Τα επόμενα στάδια

Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, την Επιτροπή των Περιφερειών, τους κοινωνικούς εταίρους και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να συμμετάσχουν σε ανοικτή συζήτηση με θέμα την επέκταση της χρήσης της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία και της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής, στη βάση της ανακοίνωσης.

Ιστορικό

Ένας περιορισμένος αριθμός τομέων στο πεδίο της κοινωνικής πολιτικής της ΕΕ εξακολουθεί να υπόκειται σε ομοφωνία στο Συμβούλιο και ειδικές νομοθετικές διαδικασίες, στις οποίες το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν διαδραματίζει ισότιμο ρόλο με δικαίωμα συναπόφασης.

Οι εν λόγω τομείς είναι:

– απαγόρευση των διακρίσεων που βασίζονται σε διάφορους λόγους (φύλο, φυλετική ή εθνοτική καταγωγή, θρησκεία ή πεποιθήσεις, αναπηρία, ηλικία ή γενετήσιος προσανατολισμός)·

– κοινωνική ασφάλιση και κοινωνική προστασία των εργαζομένων (εκτός των διασυνοριακών καταστάσεων)·

– προστασία των εργαζομένων από την απόλυση·

– εκπροσώπηση και συλλογική υπεράσπιση των συμφερόντων εργαζομένων και εργοδοτών· και

– απασχόληση των υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα στην ΕΕ.

Για περισσότερες πληροφορίες

Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: Αποτελεσματικότερη λήψη αποφάσεων στην κοινωνική πολιτική: προσδιορισμός τομέων για ενισχυμένη μετάβαση στην ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία

MEMO: Αποτελεσματικότερη λήψη αποφάσεων στην κοινωνική πολιτική — ερωτήσεις και απαντήσεις

Ενημερωτικό δελτίο: Πώς βελτιώνουμε τη διαδικασία λήψης αποφάσεων στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής της ΕΕ;

Δημοσίευση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πολιτικής Στρατηγικής για τις ρήτρες «γέφυρας»

Πηγή: europa.eu