Εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της Ευρώπης
Η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση που έπληξε την Ευρώπη το 2008 έφερε στο φως ορισμένες από τις θεσμικές αδυναμίες της ευρωζώνης. Τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ έχουν λάβει, για τον λόγο αυτό, σειρά μέτρων για την αντιμετώπιση των ελλείψεων. Συγκεκριμένα, έχουν εισαγάγει θεσμικές καινοτομίες, όπως η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ), ενός μόνιμου μηχανισμού διαχείρισης κρίσεων.
Έχουν επίσης αποφασίσει να ενεργοποιήσουν τη χρηματοδοτική στήριξη κρατών μελών που αντιμετωπίζουν δυσχέρειες, έχουν ενισχύσει τη δημοσιονομική και οικονομική εποπτεία και έχουν στήσει δύο βασικούς πυλώνες της τραπεζικής ένωσης: τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό και τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης. Επιπλέον, έχουν δρομολογηθεί φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις από πολλά κράτη μέλη.
Προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι τα κράτη μέλη έχουν τα μέσα να αντιμετωπίσουν παρόμοιους κλυδωνισμούς στο μέλλον, οι ευρωπαίοι ηγέτες έχουν θέσει ως στόχο, στο πλαίσιο του Θεματολογίου των Ηγετών, να προωθήσουν την περαιτέρω ενίσχυση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ).
Τι είναι η Οικονομική και Νομισματική Ένωση;
Η Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) είναι ένα στάδιο της εν εξελίξει διαδικασίας οικονομικής ολοκλήρωσης των κρατών μελών της ΕΕ που άρχισε το 1957, όταν τα τότε κράτη μέλη επικεντρώθηκαν στη δημιουργία μιας κοινής αγοράς.
Η αυξανόμενη οικονομική ολοκλήρωση αποτελεί μια μακρά διαδικασία στην ιστορία της ΕΕ που έχει στόχο να επιτρέψει σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ να δρέψουν τα οφέλη της μεγαλύτερης οικονομικής σταθερότητας, της υψηλότερης ανάπτυξης και της σταθερής δημιουργίας θέσεων απασχόλησης.
Με την πάροδο του χρόνου, κατέστη σαφές ότι, για να αναπτυχθεί και να ακμάσει περαιτέρω η εσωτερική αγορά, χρειαζόταν στενότερη οικονομική και νομισματική συνεργασία.
Την απόφαση να θεσπίσει η ΕΕ μια Οικονομική και Νομισματική Ένωση, με το ευρώ ως ενιαίο της νόμισμα, έλαβε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατά τη σύνοδό του στο Μάαστριχτ των Κάτω Χωρών τον Δεκέμβριο του 1991. Οι σχετικές αρχές καθορίζονται στη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, γνωστή και ως Συνθήκη του Μάαστριχτ.
Τι περιλαμβάνει η Οικονομική και Νομισματική Ένωση;
-νομισματική ένωση (κοινή νομισματική πολιτική για τις χώρες που έχουν υιοθετήσει το ευρώ)
-οικονομική ένωση (π.χ. συντονισμός των οικονομικών πολιτικών μεταξύ των κρατών μελών χάρη στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο)
-δημοσιονομική ένωση (π.χ. συντονισμός των δημοσιονομικών πολιτικών, χρηματοδοτική στήριξη των κρατών μελών που αντιμετωπίζουν δυσχέρειες, Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Συμβούλιο)
-τραπεζική ένωση και ένωση κεφαλαιαγορών (π.χ. ενιαίο εγχειρίδιο κανόνων, που εξασφαλίζει εναρμονισμένους κανόνες για έναν ανθεκτικότερο, διαφανέστερο και αποδοτικότερο ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό τομέα· κεντρική εποπτεία και εξυγίανση τραπεζών στην ευρωζώνη χάρη στον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό και τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης, νέους κανόνες που προάγουν τον επιμερισμό των κινδύνων του ιδιωτικού τομέα και βελτιωμένη πρόσβαση στη χρηματοδότηση χάρη στην ένωση κεφαλαιαγορών)
-δημοκρατική λογοδοσία και ισχυρούς θεσμούς
Ποιος συμμετέχει στην ΟΝΕ;
Στην οικονομική ένωση συμμετέχουν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, τα οποία συνθέτουν την ενιαία αγορά και συντονίζουν τις οικονομικές τους πολιτικές. Οι χώρες που έχουν ήδη υιοθετήσει το ενιαίο νόμισμα —το ευρώ— έχουν κάνει ένα παραπάνω βήμα οικονομικής ολοκλήρωσης, συμμετέχοντας και στη νομισματική ένωση.
Έκθεση των πέντε προέδρων (2015)
Στην έκθεση που συνέταξε ο κ. Jean-Claude Juncker, σε στενή συνεργασία με τους κ. Donald Tusk, Jeroen Dijsselbloem, Mario Draghi και Martin Schulz, παρουσιάζεται ένα σχέδιο για την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ). Σύμφωνα με τα πορίσματα της έκθεσης, τα θεμέλια της ΟΝΕ πρέπει να ενισχυθούν, προκειμένου να εξασφαλιστούν η ομαλή λειτουργία της νομισματικής ένωσης και η καλύτερη προετοιμασία των κρατών μελών για την προσαρμογή τους στις παγκόσμιες προκλήσεις. Με τον τρόπο αυτό, θα μπορέσουν όλα τα κράτη μέλη να επωφεληθούν πλήρως από τη συμμετοχή τους στο ενιαίο νόμισμα.
Η πορεία προς μια ανθεκτικότερη και ολοκληρωμένη ΟΝΕ θα πρέπει να είναι διαφανής και ανοικτή σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Στην έκθεση υπογραμμίζεται η ανάγκη να διαφυλαχθεί η ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς, η οποία θα πρέπει να ολοκληρωθεί και να αξιοποιηθεί πλήρως.
Η έκθεση βασίστηκε στην έκθεση των τεσσάρων προέδρων με τίτλο «Προς μια ουσιαστική Οικονομική και Νομισματική Ένωση», που δημοσιεύθηκε το 2012, στο χειρότερο σημείο της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης δημοσίου χρέους, οι οποίες αποκάλυψαν μια σειρά αδυναμιών στην αρχιτεκτονική της ΟΝΕ.
Χάρτης πορείας
Στην έκθεσή τους, οι πέντε πρόεδροι ζητούν να αναληφθούν και να υλοποιηθούν σταδιακά δράσεις σε διάφορα μέτωπα.
Κατά το πρώτο στάδιο, με έναρξη τον Ιούλιο του 2015, η ΟΝΕ θα πρέπει να καταστεί ανθεκτικότερη, με αξιοποίηση των υφιστάμενων μέσων και με την καλύτερη δυνατή χρήση των ισχυουσών Συνθηκών: πρόκειται για τη λεγόμενη «εμβάθυνση στην πράξη».
Το δεύτερο στάδιο περιλαμβάνει παγίωση των επιτευγμάτων του πρώτου σταδίου και έγκριση μέτρων μεγαλύτερης εμβέλειας, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, προκειμένου να ολοκληρωθεί η οικονομική και θεσμική αρχιτεκτονική της ΟΝΕ.
Ο στόχος είναι να φθάσουμε στο τελικό στάδιο —μια βαθιά και ουσιαστική ΟΝΕ— έως το 2025.
Έγγραφο προβληματισμού σχετικά με την εμβάθυνση της ΟΝΕ (2017)
Τον Μάιο του 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε έγγραφο προβληματισμού σχετικά με την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Το έγγραφο εντάσσεται στην ευρύτερη συζήτηση σχετικά με τη μελλοντική κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η οποία ξεκίνησε με τη λευκή βίβλο για το μέλλον της Ευρώπης, την οποία δημοσίευσε η Επιτροπή την 1η Μαρτίου 2017.
Πρόταση σχετικά με πλαίσιο διακυβέρνησης για το δημοσιονομικό μέσο (2019)
Τον Ιούλιο του 2019 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για την οργάνωση της διακυβέρνησης του μελλοντικού δημοσιονομικού μέσου σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας (BICC). Η πρόταση καθορίζει το πλαίσιο παροχής στρατηγικών κατευθύνσεων για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που θα στηριχθούν από το νέο δημοσιονομικό μέσο, σύμφωνα με το συνολικό πλαίσιο συντονισμού της οικονομικής πολιτικής της ΕΕ (το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο) και άλλα μέσα πολιτικής της ΕΕ.
Εργασίες στους κόλπους της συνόδου κορυφής της ευρωζώνης
Τον Δεκέμβριο του 2017 η σύνοδος κορυφής της ευρωζώνης συζήτησε για το μέλλον της ΟΝΕ και της τραπεζικής ένωσης.
Οι ηγέτες της ΕΕ αντάλλαξαν απόψεις για το πώς μπορεί να εξασφαλιστεί ο εφοδιασμός της ΕΕ με τα κατάλληλα μέσα για την αντιμετώπιση πιθανών οικονομικών κλυδωνισμών.
Η συζήτηση βασίστηκε σε σημείωμα που εξέδωσε ο Πρόεδρος κ. Tusk εν όψει της συνόδου κορυφής στο πλαίσιο του Θεματολογίου των Ηγετών. Στο σημείωμα αυτό συνοψίζονταν ορισμένες ιδέες επί των οποίων υπάρχει σε μεγάλο βαθμό σύγκλιση απόψεων, όπως:
-έναρξη λειτουργίας ενός κοινού μηχανισμού ασφαλείας για το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης, ενδεχομένως με τη μορφή πιστωτικού ορίου από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ)
-περαιτέρω ανάπτυξη του ΕΜΣ, ενδεχομένως με μετεξέλιξή του σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο
-περαιτέρω ανάπτυξη του οδικού χάρτη του Συμβουλίου ECOFIN του Ιουνίου του 2016 σχετικά με την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης, συμπεριλαμβανομένης της σταδιακής δημιουργίας Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασφάλισης Καταθέσεων
Τον Ιούνιο του 2018 οι ηγέτες της ΕΕ που συμμετείχαν στη σύνοδο κορυφής της ευρωζώνης ενέκριναν μια πρώτη δέσμη αποφάσεων για τη μεταρρύθμιση της ΟΝΕ, συμπεριλαμβανομένου του μελλοντικού ρόλου του ΕΜΣ και της ολοκλήρωσης της τραπεζικής ένωσης.
Η σύνοδος κορυφής της ευρωζώνης που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2018 εξέδωσε δήλωση με την οποία προσυπογράφει όλα τα στοιχεία της έκθεσης του Eurogroup, στα οποία περιλαμβάνονται:
-οι όροι για τη μεταρρύθμιση του ΕΜΣ
-οι όροι αναφοράς του κοινού μηχανισμού ασφαλείας για το ΕΤΕ
-τα επόμενα βήματα προς την τραπεζική ένωση
Οι ηγέτες έδωσαν επίσης εντολή στο Eurogroup να προχωρήσει την επεξεργασία ενός δημοσιονομικού μέσουσύγκλισης και ανταγωνιστικότητας για την ευρωζώνη στο πλαίσιο του ΠΔΠ (πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο).
Η σύνοδος κορυφής της ευρωζώνης τον Ιούνιο του 2019 συζήτησε το έργο που πραγματοποίησε το Eurogroup, ιδίως:
-το δημοσιονομικό μέσο σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας (BICC) για τη ζώνη του ευρώ
-τις τροποποιήσεις της συνθήκης για τη θέσπιση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ)
-την ενίσχυση της τραπεζικής ένωσης
Οι ηγέτες εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για την πρόοδο που σημείωσε το Eurogroup και το κάλεσαν να εξακολουθήσει να επεξεργάζεται όλα τα στοιχεία της δέσμης.
Πηγή: consilium.europa.eu
