Ελληνική συμμετοχή σε ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα για την προστασία των μνημείων της Ευρώπης από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής
Η Ευρώπη και η Μεσόγειος φιλοξενούν περισσότερα μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από οποιαδήποτε άλλη περιοχή στον κόσμο. Σε αυτά συγκαταλέγονται εκατοντάδες μουσεία, εκκλησίες, οικίες και κάστρα που αντικατοπτρίζουν την πλούσια ιστορία της Ευρώπης ανά τους αιώνες.
Ωστόσο η διατήρηση των πολιτιστικών αυτών αγαθών καθίσταται ολοένα και πιο περίπλοκη, καθώς το κλίμα στην Ευρώπη αλλάζει. Συχνά η θερμοκρασία και η υγρασία στο εσωτερικό των κτιρίων αυτών ρυθμίζεται προσεκτικά με στόχο να προστατευθούν τα περιεχόμενά τους, από ταπισερί και τοιχογραφίες μέχρι ξύλινα γλυπτά και αρχιτεκτονικά στοιχεία. Αυτή η διαδικασία ελέγχου του περιβάλλοντος είναι περίπλοκη και ακριβή: όχι σπάνια μεγάλα μουσεία ξοδεύουν πάνω από 500.000 Ευρώ το χρόνο για την παροχή ενέργειας, και το ποσό αυτό μάλλον θα αυξηθεί στο μέλλον.
Καθώς οι συνθήκες στο εσωτερικό των κτιρίων εξαρτώνται ως επί το πλείστον από το εξωτερικό περιβάλλον, η κλιματική αλλαγή απαιτεί την ανάπτυξη νέων στρατηγικών για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας και της υγρασίας. Με στόχο να προβλέψει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα μνημεία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιχορήγησε το ερευνητικό έργο Climate for Culture (Κλίμα για τον Πολιτισμό), στο οποίο συμμετέχουν 27 εταίροι από όλη την Ευρώπη και την Αίγυπτο, με 4,9 εκατ. Ευρώ. Οι ερευνητές αναπτύσουν εργαλεία προσομοίωσης με στόχο να κατανοήσουν πώς το κλίμα επηρεάζει τις συνθήκες εντός και εκτός ενός κτιρίου. Με τη βοήθεια των προσομοιώσεων αυτών, οι διαχειριστές των μνημείων θα μπορέσουν να προστατεύσουν καλύτερα τα ανεκτίμητα αντικείμενα που φιλοξενούν και να ελαχιστοποιήσουν το σχετικό κόστος.
Η κλιματική αλλαγή αναμένεται να αυξήσει τις θερμοκρασίες το χειμώνα στη βόρεια Ευρώπη και τις θερμοκρασίες το καλοκαίρι στην περιοχή της Μεσογείου. Είναι πολύ πιθανόν να εμφανίζονται συχνότερα ακραίες θερμοκρασίες, γεγονός που θα καταστήσει ακόμη πιο δύσκολη τη διατήρηση ενός σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος. Καθώς οι βροχοπτώσεις θα πληθαίνουν στη βόρεια Ευρώπη και θα μειώνονται στην περιοχή της Μεσογείου, θα μεταβληθούν και τα ποσοστά υγρασίας, στα οποία εκτίθενται τα εσωτερικά των κτιρίων.
Η πρώτη φάση του έργου έχει ήδη αποφέρει νέα γνώση, ποσοτικοποιώντας πώς το εξωτερικό περιβάλλον συσχετίζεται με τις συνθήκες στο εσωτερικό πολλών διαφορετικών τύπων κτιρίων. Αξιοποιώντας δεδομένα από κλιματικά μοντέλα της περιοχής, οι ερευνητές ανέπτυξαν δύο διαφορετικά εργαλεία προσομοίωσης. Τα εργαλεία αυτά έχουν προσαρμοστεί στα δεδομένα των μνημείων και βασίζονται σε στοιχεία από 140 περιπτωσιολογικές μελέτες στην Ευρώπη και την Αίγυπτο.
Στη συνέχεια, οι ερευνητές θα χρησιμοποιήσουν τις προβολές της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος (Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC) προκειμένου να αναπτύξουν ένα μοντέλο που να δείχνει πώς γενικευμένοι τύποι κτιρίων σε διαφορετικά σημεία της Ευρώπης και της Μεσογείου θα αντιδράσουν στην αλλαγή του κλίματος τα επόμενα 90 χρόνια.
Ο τελικός στόχος του έργου είναι η δημιουργία ενός λογισμικού που θα βοηθά τους διαχειριστές των μνημείων να αποφασίσουν ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να προστατεύσουν τις συλλογές τους.
«Ας υποθέσουμε ότι έχετε ένα λίθινο μνημείο. Με το λογισμικό αυτό θα μπορείτε να πάρετε το κτίριο αυτό και να το μετακινήσετε στο χώρο και το χρόνο – είτε βρίσκετε στη Σκανδιναβία, είτε στην Αίγυπτο, για παράδειγμα – για να δείτε πώς θα μεταβληθούν οι συνθήκες στο εσωτερικό του», εξηγεί η συντονίστρια του έργου, Δρ. Johanna Leissner.
Ένας ακόμη τομέας, στον οποίο θα εστιάσουν οι ερευνητές του έργου, είναι πώς οι μεταβολές στη θερμοκρασία και την υγρασία απειλούν συγκεκριμένα υλικά, όπως χαρτί, βαμβάκι και ξύλο. Οι στρατηγικές αποσόβησης των κινδύνων που θα αναπτυχθούν από το έργο αναμένεται να συμπεριληφθούν σε μια από τις επόμενες εκθέσεις της IPCC. Αυτή θα είναι η πρώτη φορά που πολιτιστικά αγαθά αναγνωρίζονται με αυτόν τον τρόπο.
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του έργου:
http://www.climateforculture.eu/
