EASO – Ετήσια έκθεση για την κατάσταση του ασύλου στην ΕΕ

H Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO) εξέδωσε την ετήσια έκθεσή της: Ετήσια έκθεση για την κατάσταση του ασύλου στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το 2015. Η έκθεση αποσκοπεί να παρουσιάσει μια πλήρη επισκόπηση της κατάστασης του ασύλου στην ΕΕ+ (κράτη μέλη της ΕΕ, Νορβηγία και Ελβετία) εξετάζοντας τα αιτήματα διεθνούς προστασίας στην ΕΕ, αναλύοντας τα δεδομένα των αιτήσεων και των αποφάσεων και εστιάζοντας σε ορισμένες από τις σημαντικότερες χώρες καταγωγής των αιτούντων διεθνή προστασία.

Το 2015 υποβλήθηκαν περίπου 1,4 εκατομμύρια αιτήσεις διεθνούς προστασίας στην ΕΕ+, ο υψηλότερος αριθμός από την έναρξη της συλλογής δεδομένων σε επίπεδο ΕΕ το 2008. Οι περισσότερες αιτήσεις ασύλου που καταγράφηκαν υποβλήθηκαν από πολίτες της Συρίας, των χωρών των δυτικών Βαλκανίων συνολικά και του Αφγανιστάν. Οι κύριες χώρες υποδοχής ήταν η Γερμανία, η Ουγγαρία, η Σουηδία, η Αυστρία και η Ιταλία. Στα τέλη του 2015 ο αριθμός των ατόμων που ανέμεναν απόφαση σχετικά με αίτησή τους για διεθνή προστασία ξεπέρασε το όριο του ενός εκατομμυρίου. Ο αριθμός των εκκρεμών αιτήσεων υπερδιπλασιάστηκε σε σχέση με το προηγούμενο έτος.

Η κρίση στη Συρία εξακολούθησε να αποτελεί τον βασικό παράγοντα για τον αριθμό των αιτήσεων ασύλου που υποβάλλονταν στην ΕΕ+: ο αριθμός των αιτήσεων από Σύρους ξεπέρασε τις 380.000, αριθμός τριπλάσιος σε σχέση με το 2014. Οι αιτήσεις από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων το 2015 σχεδόν διπλασιάστηκαν, ανερχόμενες σε 201.405, με τη συντριπτική τους πλειονότητα να προέρχονται από το Κοσσυφοπέδιο και την Αλβανία. Το περασμένο έτος, το Αφγανιστάν παρέμεινε μία από τις κύριες χώρες των αιτούντων άσυλο, με 196.170 αιτήσεις (αύξηση 359%) στις οποίες περιλαμβανόταν το υψηλότερο ποσοστό ασυνόδευτων παιδιών που υπέβαλαν αίτηση διεθνούς προστασίας στην ΕΕ+ (25% των Αφγανών αιτούντων).

Η έκθεση εξετάζει επίσης τις βασικές εξελίξεις στον τομέα του ασύλου το 2015, όπως το πρόγραμμα μετεγκατάστασης της ΕΕ, η ικανότητα υποδοχής των κρατών μελών, οι εξελίξεις στα εθνικά συστήματα ασύλου και η υποστήριξη της EASO. Μεταξύ άλλων, η EASO συνέχισε να παρέχει επιχειρησιακή υποστήριξη στην Ελλάδα, την Ιταλία, τη Βουλγαρία και την Κύπρο. Από τον Σεπτέμβριο του 2015 η EASO έχει υποστηρίξει το πρόγραμμα μετεγκατάστασης της ΕΕ από την Ιταλία και την Ελλάδα προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες βάσει των επιχειρησιακών σχεδίων για τα Σημεία Υποδοχής και Ταυτοποίησης και για τη Μετεγκατάσταση που έχουν υπογραφεί με τα δύο κράτη μέλη. Αυτό συνεπάγεται την κινητοποίηση εμπειρογνωμόνων, μεταξύ άλλων υπό μορφή κινητών ομάδων, καθώς και την ανάπτυξη διαφόρων εργαλείων συνδρομής κατά τα διάφορα στάδια της μετεγκατάστασης.

Τα νεότερα στοιχεία για το 2016 δείχνουν ότι ο αριθμός των αιτήσεων διεθνούς προστασίας έχει μειωθεί σε σύγκριση με το δεύτερο εξάμηνο του 2015. Ωστόσο, έχοντας φτάσει το μισό εκατομμύριο ήδη στα τέλη Μαΐου, ο αριθμός των αιτήσεων διεθνούς προστασίας στην ΕΕ+ έχει παραμείνει σημαντικά υψηλότερος σε σχέση με τους πρώτους πέντε μήνες του 2015, οπότε και είχαν υποβληθεί λιγότερες από 350.000 αιτήσεις. Η Συρία παρέμεινε η κύρια χώρα καταγωγής των αιτούντων που καταγράφηκαν στην ΕΕ+ μεταξύ Ιανουαρίου και Μαΐου.

Μία στις τρεις αιτήσεις στην ΕΕ+ κατά τη συγκεκριμένη περίοδο υποβλήθηκε από Σύρους υπηκόους, με τον συνολικό αριθμό να φτάνει σχεδόν τις 165.000 αιτήσεις. Το Αφγανιστάν και το Ιράκ συνέχισαν επίσης να συγκαταλέγονται μεταξύ των βασικών χωρών καταγωγής των αιτούντων, αντιπροσωπεύοντας μαζί ποσοστό περίπου 25 % του συνόλου των αιτούντων στην ΕΕ+. Ενώ οι πολίτες των έξι συνολικά χωρών των Δυτικών Βαλκανίων αποτελούσαν την πολυπληθέστερη ομάδα αιτούντων στις αρχές του 2015, ο αριθμός τους παρουσίαζε συνεχή μείωση κατά τους πέντε πρώτους μήνες του 2016 σημειώνοντας τον περασμένο Μάιο το χαμηλότερο μηνιαίο σύνολο των δύο τελευταίων ετών. Ο αριθμός των αιτήσεων που αφορούν ασυνόδευτους ανηλίκους μειώθηκε και πάλι στα προηγούμενα επίπεδα, με τους Αφγανούς υπηκόους να συνεχίζουν να αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μερίδιο.

Βασικά πορίσματα της ετήσιας έκθεσης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO) σχετικά με την κατάσταση του ασύλου στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το έτος 2015

Βασικά σημεία:

-Το 2015 υποβλήθηκαν περίπου 1,4 εκατομμύρια αιτήσεις διεθνούς προστασίας στην ΕΕ+, ο υψηλότερος αριθμός από την έναρξη της συλλογής δεδομένων σε επίπεδο ΕΕ το 2008.

-Οι περισσότερες αιτήσεις ασύλου που καταγράφηκαν υποβλήθηκαν από πολίτες της Συρίας, των χωρών των δυτικών Βαλκανίων συνολικά και του Αφγανιστάν. Οι κύριες χώρες υποδοχής ήταν η Γερμανία, η Ουγγαρία, η Σουηδία, η Αυστρία και η Ιταλία.

-Στα τέλη του 2015, ο αριθμός των ατόμων που ανέμεναν απόφαση σχετικά με την αίτησή τους για διεθνή προστασία στην ΕΕ+ ξεπέρασε το όριο του ενός εκατομμυρίου. Ο αριθμός των εκκρεμών αιτήσεων υπερδιπλασιάστηκε σε σχέση με το 2014.

-Η κρίση στη Συρία εξακολούθησε να αποτελεί τον βασικό παράγοντα για τον αριθμό των αιτήσεων που υποβάλλονταν στην ΕΕ+ για διεθνή προστασία. Οι αιτήσεις από Σύριους ξεπέρασαν τις 380 000, αριθμός τριπλάσιος σε σύγκριση με το 2014.

-Οι αιτήσεις από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων το 2015 σχεδόν διπλασιάστηκαν, ανερχόμενες σε 201 405, με τη συντριπτική τους πλειονότητα να προέρχονται από το Κοσσυφοπέδιο και την Αλβανία.

-Το περασμένο έτος, το Αφγανιστάν παρέμεινε μία από τις κύριες χώρες των αιτούντων άσυλο, με 196 170 αιτήσεις (αύξηση 359%) στις οποίες περιλαμβανόταν το υψηλότερο ποσοστό ασυνόδευτων παιδιών που υπέβαλαν αίτηση διεθνούς προστασίας στην ΕΕ+ (25% των Αφγανών αιτούντων).

-Στο πλαίσιο της πρώτης κοινής προσπάθειας της ΕΕ για την επανεγκατάσταση, 27 κράτη μέλη μαζί με τα συνδεδεμένα κράτη του συστήματος του Δουβλίνου, δεσμεύτηκαν να προχωρήσουν στην επανεγκατάσταση 22 504 εκτοπισμένων από τρίτες χώρες εντός περιόδου δύο ετών.

Πρόγραμμα μετεγκατάστασης:

Λόγω της άνευ προηγουμένου εισροής αιτούντων διεθνή προστασία το 2015, συμφωνήθηκε η εφαρμογή ενός προγράμματος μετεγκατάστασης με σκοπό τη στήριξη των κρατών μελών που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, ήτοι την Ιταλία και την Ελλάδα, οι οποίες υφίσταντο σημαντική πίεση. Ύστερα από πρόταση της Επιτροπής τον Μάιο του 2015, το Συμβούλιο εξέδωσε δύο αποφάσεις για τη θέσπιση προσωρινού και έκτακτου μηχανισμού μετεγκατάστασης 160 000 αιτούντων με διαπιστωμένη ανάγκη διεθνούς προστασίας από την Ελλάδα και την Ιταλία, ο οποίος θα εφαρμοστεί για δύο έτη, μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2017.

Ασυνόδευτα παιδιά:

Το 2015, συνολικά 95 985 ασυνόδευτα παιδιά υπέβαλαν αίτηση διεθνούς προστασίας στην ΕΕ+, αριθμός σχεδόν τετραπλάσιος σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Οι αιτήσεις ήταν ιδιαίτερα αυξημένες σε τέσσερις κυρίως χώρες υποδοχής: Σουηδία, Γερμανία, Ουγγαρία και Αυστρία. Στις εν λόγω χώρες καταγράφηκε το 70% όλων των αιτήσεων ασύλου ασυνόδευτων ανηλίκων. Η πολύ υψηλή εισροή αιτούντων διεθνούς προστασίας που ισχυρίζονταν ότι είναι ανήλικοι προκάλεσε μεγάλα προβλήματα στον υπολογισμό της ηλικίας των αιτούντων και αδυναμία ή καθυστερήσεις στον ορισμό κηδεμόνων.

Εγκαταστάσεις υποδοχής:

Η αύξηση των αιτήσεων ασύλου το 2015 είχε ως αποτέλεσμα να παρουσιαστούν ελλείψεις στη στέγαση σε πολλά κράτη μέλη , ιδίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Ορισμένα κράτη μέλη χρειάστηκε να διπλασιάσουν ή να τριπλασιάσουν τον αριθμό των εγκαταστάσεων τους υποδοχής, γεγονός που ανέδειξε την ανάγκη μεγαλύτερης ευελιξίας στο θέμα της στέγασης. Μεταξύ των μέτρων που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων ήταν η παροχή πρόσθετης μόνιμης και προσωρινής/επείγουσας στέγασης, η δημιουργία νέων κέντρων πρώτης υποδοχής και η στενότερη συνεργασία μεταξύ των όμορων κρατών μελών.

Υποστήριξη από την EASO:

Το έτος που πέρασε, η EASO συνέχισε να παρέχει επιχειρησιακή υποστήριξη στην Ελλάδα, την Ιταλία, τη Βουλγαρία και την Κύπρο. Από τον Σεπτέμβριο του 2015, η EASO παρέχει στήριξη στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης της ΕΕ από την Ιταλία και την Ελλάδα προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες βάσει των επιχειρησιακών σχεδίων που έχουν υπογραφεί με τα δύο κράτη μέλη για τα Σημεία Υποδοχής και Ταυτοποίησης και για την Μετεγκατάσταση, τα οποία προβλέπουν την παροχή εμπειρογνωμόνων και κινητών ομάδων, καθώς και την ανάπτυξη διαφόρων εργαλείων συνδρομής κατά τα διάφορα στάδια της μετεγκατάστασης (ενημερωτικά φυλλάδια, προαναχωρησιακή ενημέρωση, καταγραφή, διαδικασία αντιστοίχισης, εργαλείο για την ταυτοποίηση ευάλωτων προσώπων).

Ανάπτυξη εθνικών συστημάτων ασύλου:

Καθώς η προθεσμία για τη μεταφορά του αναδιατυπωμένου κεκτημένου στον τομέα του ασύλου παρήλθε το 2015, αρκετά κράτη μέλη προέβησαν σε νομοθετικές αλλαγές των εθνικών τους συστημάτων ασύλου. Παράλληλα, η σημαντική εισροή αιτούντων σε αρκετές χώρες της ΕΕ+ είχε ως αποτέλεσμα την ενεργοποίηση έκτακτων μηχανισμών διαχείρισης των συνόρων, την ταχεία καταγραφή και επεξεργασία των υποθέσεων και την επανεξέταση της χρήσης ειδικών διαδικασιών.

Πληροφόρηση και νομική συνδρομή:

Το 2015 οι χώρες της ΕΕ+ προέβησαν σε αρκετές νομοθετικές αλλαγές που διεύρυναν το πεδίο εφαρμογής της πληροφόρησης και της νομικής συνδρομής που παρέχονται στους αιτούντες διεθνή προστασία κατά τα διάφορα στάδια της διαδικασίας, κάτι το οποίο όμως συνέχισε να αποτελεί πρόκληση κατά τη διάρκεια του ίδιου έτους, ιδίως λόγω της αυξημένης ζήτησης και, συχνά, λόγω των περιορισμένων εξειδικευμένων πόρων.

Στρατηγική για το μέλλον:

Σύμφωνα με πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο, η EASO εισέρχεται σε νέο στάδιο της ανάπτυξής της, καθώς κινείται προς την ανάληψη νέων και ενισχυμένων αρμοδιοτήτων και νέας εντολής, με βάση το μέχρι τώρα έργο της.

Το πλήρες κείμενο της έκθεσης διατίθεται εδώ.

Μπορείτε να ζητήσετε οποιαδήποτε άλλη πληροφορία σχετικά με την EASO από τον κ. Jean-Pierre Schembri μέσω της ακόλουθης διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου: [email protected]